ตอน หิมะ? เมืองไทย
สวัสดีครับท่านผู้ฟัง ผมเช เชลศ ธำรงฐิติกุล สถานีวิทยุชุมชนคนหนองหญ้าไซ อำเภอหนองหญ้าไซ จังหวัดสุพรรณบุรี กลับมาพบกับท่านผู้ฟังอีกเช่นเคย นะครับ
ในสัปดาห์นี้ในเขตอำเภอหนองหญ้าไซ และอำเภอใกล้เคียงกำลังเก็บเกี่ยวอ้อย เพื่อส่งให้กับโรงงานน้ำตาลในพื้นที่ เห็นรถสิบล้อบรรทุกอ้อย วิ่งบนถนน เห็นการขนส่งแรงงานตัดอ้อย เห็นการเคลื่อนย้ายรถตัดอ้อย รถคีบอ้อย เห็นการเผาอ้อย ไฟไหม้ไร่อ้อย และฝุ่นละอองสีดำๆจากขี้เถ้าอ้อย
จะเป็นอย่างนี้ทุกปี ในช่วงเดือนพฤศจิกายน ถึง กุมภาพันธ์ จะเป็นช่วงเก็บเกี่ยวอ้อย ช่วงนี้ชาวบ้านที่ทำไร่อ้อยจะมีรายได้ จากการขายอ้อยให้เถ้าแก่อ้อย
เถ้าแก่อ้อย คือ พ่อค้าคนกลางที่รับซื้ออ้อยจากเกษตรกรเพื่อเข้าโรงงานน้ำตาล ซึ่งเถ้าแก่อ้อยจะไปขอรับ “โควต้าอ้อย”จากโรงงานโดยได้รับผลประโยชน์จากส่วนต่างจากการขายอ้อยและได้รับ “เงินเฉลี่ยคืนหรือเงินตาม”ที่โรงงานจ่ายให้กับชาวไร่อ้อย
ลูกไร่ คือเกษตรกรชาวไร่อ้อยที่ขายอ้อยให้กับเถ้าแก่อ้อย มีรายได้จากการขายอ้อย และได้รับสิทธิรับงินเฉลี่ยคืนจากมติคณะกรรมการอ้อยและน้ำตาล ซึ่งกรณีนี้แล้วแต่ตกลงเงื่อนไขกับเถ้าแก่อ้อย บางเถ้าแก่จ่าย บางเถ้าแก่ก็ไม่จ่าย
เมื่อมีการซื้อขายอ้อย เถ้าแก่อ้อย ก็จะรีบตัดอ้อยเพื่อส่งเข้าโรงงาน การตัดอ้อยก็จะเริ่มขึ้นโดยใช้แรงงานคนรับจ้างตัดอ้อย หรือเรียกว่า “แขกตัดอ้อย” ที่จริงก็คือคนไทย ไม่ใช่แขกอินเดีย ส่วนใหญ่เป็นคนไทยอีสาน ที่มีความมานะพยายาม มีน้ำอดน้ำทนกว่าคนภาคกลาง แต่ในปัจจุบันเริ่มมีแรงงานต่างชาติ กัมพูชา แรงงานพม่า มาทำแทน เพราะการรับแขกตัดอ้อยจากภาคอีสานต้องดูแลกันมาก ตั้งแต่เรื่องอยู่เรื่องกินต้องจัดเลี้ยง เวลามาต้องไปรับเวลากลับต้องไปส่งถึงบ้าน ค่าใช้จ่ายมาก ปัจจุบันเถ้าแก่อ้อยเลยนิยมใช้แรงงานต่างชาติแทนการจัดการง่ายกว่ากันเยอะ
การตัดอ้อยส่วนใหญ่เถ้าแก่อ้อยจะมีเวลาจำกัด จะตัดได้เพียงช่วงเวลา ๓ เดือน ที่โรงงานเปิดหีบอ้อย และต้องรีบตัดให้ได้จำนวนตามโควต้าที่ได้รับมาจากโรงงาน
จึงเป็นสาเหตุให้มีการเผาอ้อย เพื่อให้ไฟไหม้ต้นและใบอ้อย เพียงเพื่ออำนวยความสะดวก ให้ตัดอ้อยได้เร็วขึ้น แต่มีผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม คือ ควันไฟ จากการเผาอ้อยถ้าอยู่ริมทางจะทำให้มองไม่เห็นทาง และเกิดอุบัติเหตุบนถนน ฝุ่นขี้เถ้าจะล่องลอยไปในอากาศ ยิ่งหน้าหนาวลมก็แรง ก็จะโปรยขี้เถ้าถ่านผงดำๆลงมาในบ้านเรือนที่อยู่อาศัยเป็นบริเวณกว้างในระยะทาง ๕ –๑๐ กิโลเมตร แล้วแค่ความแรงของลม และจะเกิดสภาวะโลกร้อนอนาคต
ชาวบ้านเรียก ขี้เถ้าถ่านผงดำๆว่า “หิมะเมืองไทย” ซึ่งจะตกเฉพาะหน้าตัดอ้อยเท่านั้น หน้านี้ตากอะไรเอาไว้ขี้เถ้าลงหมด เสื้อผ้า อาหาร บ้างบ้านกางมุ้งนอนขี้เถ้าจะลงเต็มหลังมุ้ง และบริเวณบ้านก็จะมีขี้เถ้าถ่านผงดำๆเวลาลมพัดทีต้องปิดปากอุดจมูก ลูกหลาน คัน ระคาย ตามเนื้อตามตัว ชวนให้หงุดหงิดใจ เสียอารมณ์
และช่วงปลายปีช่วงต้นปีก็จะมีงานเลี้ยงบ่อย บางงานเลี้ยงตั้งโต๊ะจีนจัดเลี้ยงอาหาร ก็จะเจอกับหิมะเมืองไทยร่วงหล่นมาจากฟ้า มาลงหัวคน ลงบนโต๊ะอาหาร เรียกว่าไม่ได้กินดี มือต้องคอยปัด ปากต้องเป่าตลอดเลย
ขี้เถ้าถ่านผงดำๆ “หิมะเมืองไทย” เมื่อหล่นมาแล้ว พอโดนลมพัดก็จะเป็นฝุ่นละออง คละคลุ้ง ลมพัดมาที หรือรถยนต์รถสิบล้อวิ่งผ่านมาที ฝุ่นขี้เถ้าปลิวว่อนเต็มบ้านเลย ต้องคอยกวาดบ้านบ่อยๆหน้านี้
แต่ชาวบ้านก็ปรับตัวอยู่ได้กับปัญหาที่กล่าวมานี้ เพียงเพื่อให้ได้เงิน มีรายได้จากการเก็บเกี่ยวอ้อย
ก่อนหน้านี้มีการรณรงค์ให้ตัดอ้อยสด ไม่เผาไร่อ้อย ก็ไม่เป็นผล เพราะการตัดอ้อยทำได้ช้า ไม่ทันใจ
มีกรณีที่ชาวไร่อ้อย ลักลอบจุดไฟเผาไร่อ้อยตัวเอง เพื่อให้เถ้าแก่อ้อย รีบมาตัดอ้อยเร็วๆ และชาวบ้านเองก็ได้รับเงินกันแล้ว และก็จะได้รีบเอาน้ำใส่อ้อยเพื่อให้อ้อยเจริญเติบโตเร็ว ลดโอกาสที่ ตออ้อย จะแห้งตาย และเพื่อให้ได้เงินครั้งต่อไปเร็วขึ้น ทำกันแบบนี้เห็นแก่ตัว
การทำแบบนี้ยิ่งเพิ่มปัญหาขึ้นอีก เถ้าแก่อ้อยยิ่งตัดไม่ทัน อ้อยยืนต้นตายคาตอ เสียหายถึงชาวบ้านเอง และยิ่งจุดไฟเผาอ้อยมาก ขี้เถ้าถ่านผงฝุ่นดำๆก็จะมากตามด้วย
แม้จะมีกฎหมายห้ามเผาอ้อย แต่ก็ยังมีการลักลอบเผาอ้อย เผาเองบ้าง โดนแกล้งเผาบ้าง วัยรุ่นคึกคะนองเผาบ้าง และเกิดจากไฟลามทุ่งบ้าง เพราะความประมาท ชาวบ้านทำให้เกิดประกายไฟ มีลมพัดแรง มีใบไม้ต้นหญ้าแห้งๆก็จะติดไฟง่าย จนเป็นเหตุให้เกิดไฟลามทุ่ง สร้างความเสียหายเป็นวงกว้าง ไหม้ลามเข้าไปในอาคารบ้านเรือนของพี่น้องประชาชน ซึ่งชาวบ้านที่มีไร่อ้อยใกล้ๆบ้าน จะปลูกต้นไม้เป็นกันชนไฟล้อมรอบบ้านและคอยรดน้ำให้เปียกชื้นอยู่เสมอเพื่อไม่ให้ไฟลามเข้ามาได้ นี่คือภูมิปัญญาของชาวบ้าน
เทคนิคการลักลอบเผาอ้อยที่ชาวบ้านรู้คือ การจุดธูปแล้วเอาฟางหรือใบอ้อยสุมเอาไว้ เมื่อจุดธูปสักสามสี่ดอก แล้วเอาไปปักไว้ในไร่อ้อยเอาฟางหรือใบอ้อยแห้งสุมโคนธูปเอาไว้ เมื่อลมพัดธูปติดลามมาหาฟางหรือใบอ้อยก็จะเกิดประกายไฟ ลุกไหม้แล้วลมก็พัดให้ลูกไฟไปติดไหม้เพิ่มขึ้นเป็นบริเวณกว้าง
โดยขณะลักจุดไฟเพื่อเผาอ้อย ไฟจะไม่ลุกทันที จะทิ้งระยะเวลา เป็นสิบนาที ยี่สิบนาที ก็หลบหนีทัน ซึ่งชาวบ้านก็ได้แก้ปัญหานี้โดยมีตัวแทนไปนอนเวรยามเฝ้าไร่อ้อยเอาไว้ หากรู้ว่าเริ่มเกิดไฟ ก็จะพอหาทางป้องกัน เช่น รีบตัดอ้อยด้านล่างลม หรือโดยรอบเป็นแนวกันไฟ หรือช่วยกันดับไฟ
ทุกปัญหาย่อมมีทางแก้ ในปัจจุบันโรงงานน้ำตาลได้ส่งเสริมให้เกษตรกรตัดอ้อยสด เพื่อลดโลกร้อน โดยใช้มาตรการ เพิ่มเงินให้อ้อยสด ตัดเงินสำหรับอ้อยไฟไหม้ อ้อยไฟไหม้จะถูกตัดราคาตันละ ๒๐ บาท ติดง่ายๆรถสิบล้อ ๑ คัน จะบรรทุกอ้อยเข้าโรงงานได้คันละ ๓๐ ตัน ก็จะถูกตัดเงินไป คันละ๖๐๐ บาท ถ้าเป็นรถพ่วงก็จะถูกตัดเงินเที่ยวละ ๑,๒๐๐ บาท เงินที่ถูกตัดไปมีมูลค่าไม่น้อยเลย นี่คือสิ่งจูงใจ ให้ตัดอ้อยสด
และในขณะนี้โรงงานน้ำตาลได้สนับสนุนให้ตัดอ้อยด้วย รถตัดอ้อย ขนาดใหญ่ ที่นำเข้าจากต่างประเทศ ด้วยราคาคันละ ๑๒ ล้านบาท มาใช้ตัดอ้อยสด แทนการใช้แรงงานคน
ในเขตพื้นที่อำเภอหนองหญ้าไซ อำเภอด่านช้าง เดิมบางนางบวช สามชุกและดอนเจดีย์ มีรถตัดอ้อยประมาณ ๗๕ คัน เป็นรถของโรงงานน้ำตาล ๑๒ คัน และทางโรงงานก็ยังมีแผนจะให้บริการตัดอ้อย ด้วยรถตัดอ้อย ให้กับเกษตรกรโดยตรงโดยไม่ต้องไปเป็นลูกไร่เถ้าแก่อ้อย แต่ให้ขายอ้อยให้กับโรงงานโดยตรง
จึงทำให้ปัจจุบันปัญหา ผงฝุ่นขี้เถ้าอ้อย เริ่มลดลง แต่ก็ยังไม่หมดไป เพราะการตัดอ้อยโดยรถตัดอ้อยยังมีไม่ถึง 50% เพราะเป็นการลงทุนสูง และยังมีระบบเถ้าแก่อ้อยอยู่ เถ้าแก่อ้อยบางรายก็จะไม่ยอมลงทุนมากอ้างความเสี่ยงต่างๆ อ้างต้องใช้เครื่องมือเก่าๆที่ลงทุนมาแล้ว และยังคงตัดอ้อยด้วยวิธีการเผาอ้อยอย่างเดิม
ปีนี้อ้อยมีราคาตันละ 950 บาท แต่แนวโน้ม การปลูกจะลดลงเพราะข้าวราคาดี มีโครงการรับจำนำข้าว ทำนาข้าวจะได้เงินมากกว่าทำไร่อ้อย แนวโน้มการปลูกอ้อยจะลดลง
ที่บ้านคุณผู้ฟังละครับ มีหิมะเมืองไทยตกมั้ยครับ ถ้าไม่มี ย้ายมาอยู่สุพรรณบุรีมั้ยครับ จะได้รู้จักหิมะเมืองไทย

เชลศ ธำรงฐิติกุล รายงาน