การจัดการปัญหาโฆษณาที่ผิดกฎหมายของยา อาหาร และผลิตภัณฑ์สุขภาพ เป็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้การขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะอย่างมีส่วนร่วม ในงานสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 11 พ.ศ.2561

เมื่อวันที่ 13 ธันวาคม 2561 เวลา 10.10-12.00 น. มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เริ่มด้วยภาพรวมความก้าวหน้า และความท้าทายในการขับเคลื่อนการจัดการปัญหาโฆษณาที่ผิดกฎหมายของยา อาหาร และผลิตภัณฑ์สุขภาพ ทางวิทยุ และโทรทัศน์ โดยนายธนากร จงอักษร สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กล่าวถึง การขับเคลื่อนซึ่งวันที่ 6 มิถุนายน 2559 มีการลงนามบันทึกข้อตกลง ระหว่าง อย. สคบ. และกองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภค เพื่อปรับปรุงกฎหมายและบูรณาการการบังคับใช้ให้เข้มงวดมากขึ้น รวมทั้งเพิ่มความเข้มแข็งและสร้างกลไกชุมชน เครือข่าย และพัฒนาระบบงานสนับสนุน เพื่อการเฝ้าระวัง แก้ไข และป้องกันปัญหา ซึ่งเกิดการบูรณาการการทำงานระหว่าง อย. สสจ. กสทช. องค์กรคุ้มครองผู้บริโภค และมูลนิธิเพื่อผู้บริโภค รวมถึงการเฝ้าระวังโฆษณาผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพทางสื่อวิทยุโทรทัศน์ในจังหวัดนำร่อง 12 จังหวัด นอกจากนั้นยังมีการปรับเปลี่ยนทัศนคติ ความเชื่อ และพฤติกรรมของผู้บริโภคซึ่งต่อไปอยากเสนอให้เกิดเป็นหลักสูตรในสถานศึกษา อีกทั้งยังมีการส่งเสริมและสนับสนุนระบบคุณภาพของผู้ประกอบการและสื่อมวลชนช่วยแก้ปัญหาได้ยั่งยืนกว่าการบังคับใช้กฎหมาย มีการพัฒนาฐานข้อมูลและการสื่อสารผู้บริโภค รวมถึงการพัฒนาศักยภาพของสื่อ

นายอนุพงษ์ เจริญเวช สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค กล่าวถึง การจัดการวงจรโฆษณาที่ผิดกฎหมายว่า ในยุค 4.0 มีการโฆษณาโดยให้เด็กไอดอล บุคคลมีชื่อเสียง ดารามาโฆษณาผลิตภัณฑ์ ทำให้คนอยากใช้ตาม แต่ไม่บอกรายละเอียดส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์ให้ผู้บริโภคทราบ ดังนั้น ภาคประชาชนต้องรู้จักตั้งข้อสังเกตและตั้งคำถามต่อผลิตภัณฑ์ยา อาหาร และผลิตภัณฑ์สุขภาพ โดยเฉพาะในสื่อท้องถิ่นที่มักมีโฆษณาที่ผิดกฎหมายเป็นจำนวนมาก มีการใช้โปรโมชั่น หรือส่วนลดเพื่อดึงดูดใจผู้บริโภค และในยุคสื่อดิจิทัลที่มีช่องทางมากขึ้น มีความถี่ในการเผยแพร่มากขึ้น ทำให้มีปัญหามากขึ้นด้วย ดังนั้นต้องทำให้คนรู้เท่าทัน โดยเริ่มที่ผู้นำชุมชนแล้วบอกต่อคนในชุมชน

ด้าน นางสาวเขมวดี ขนาบแก้ว สำนักงาน กสทช. กล่าวถึงบทบาทของ กสทช. ว่า กระบวนการดำเนินการภายใต้ความร่วมมือ กสทช. ส่วนกลาง และ อย. มี 5 ด้าน คือ 1. การตรวจสอบหน้าจอโทรทัศน์/เฝ้าระวัง โดย กสทช. ร่วมกับ อย. และ/หรือ เรื่องร้องเรียนจากภายนอก 2. การดำเนินการด้านเอกสาร หลักฐาน เช่น การตรวจสอบใบอนุญาต 3. การดำเนินการของ กสทช. เช่น การออกคำสั่งระงับการกระทำที่เป็นการเอาเปรียบผู้บริโภค 4. อนุมัติลงโทษ แจ้งผู้กระทำความผิดทราบและกำกับการปฏิบัติต่อไปโดย กสทช. และ อย. 5. ดำเนินการกับผู้เกี่ยวข้องอื่น ๆ นอกจากนั้นยังมีการขยายผลการดำเนินงานในระดับพื้นที่ โดยมี กสทช. ภาค และ กสทช. เขต ทำหน้าที่เฝ้าระวังในพื้นที่ รวมถึงมีเครือข่ายเฝ้าระวังซึ่งพยายามอัพเดทข้อมูลและวิธีการต่าง ๆ ส่วนในสื่อออนไลน์ทำได้ในลักษณะการขอความร่วมมือต่อ กระทรวง DE ในการช่วยปิดกั้นโฆษณาที่ผิดกฎหมายทางสื่อออนไลน์

ในช่วงท้ายของการแลกเปลี่ยนวิทยากรได้กล่าวสรุปประเด็นสำคัญ โดย นายอนุพงษ์ เจริญเวช ฝากภาคประชาชนให้มีองค์ความรู้และรู้เท่าทัน นายธนากร จงอักษร อยากให้สมัชชามีข้อเสนอเพื่อขับเคลื่อนเกี่ยวกับการจัดการปัญหาโฆษณาต่อไป และบรรจุในหลักสูตรของสถานศึกษา เพื่อให้บรรลุการทำงานที่ยั่งยืน รวมถึงอยากให้มีการเพิ่มบุคลากร ส่วน ผศ.ภญ.ดร.สุนทรี ท.ชัยสัมฤทธิ์โชค กล่าวสรุปว่า ฝ่ายผู้บังคับใช้ ฝ่ายผู้ประกอบการ ต้องมีความเข้าใจ และสร้างความรู้เท่าทันสื่อให้กับผู้บริโภคเพื่อสู้กับสิ่งที่มาพร้อมเทคโนโลยี ด้าน นางสาวเขมวดี ขนาบแก้ว อยากให้โมเดลการทำงานที่ประสบความสำเร็จ การประสานงานกับ อย. สสจ. ในพื้นที่ และภาคีเครือข่ายยังดำเนินการต่อไปได้ อยากมีการพัฒนาผู้ร้องเรียนที่มีคุณภาพ ซึ่งทำให้เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผล จากนั้น นายมานะชัย บุญเอก กล่าวสรุปว่า จากข้อเสนอในที่ประชุม ทาง DE จะรับไปดำเนินการต่ออย่างเต็มความสามารถ และอยากให้หน่วยงานอื่น ๆ มาเยี่ยม DE บ้าง เพื่อติดตามว่าเราทำงานอะไรอยู่บ้าง และมองว่าจุดสำคัญในการขับเคลื่อนเรื่องนี้มีปัจจัยสำคัญอยู่ที่จังหวัดและประชาชน. ที่จะต้องร่วมมือกันขับเคลื่อนอย่างจริงจังเพื่อให้เป็นรูปธรรมด้วย.

อิสระ บุญอนันต์ นักข่าวสุขภาวะ ภาคเหนือ รายงาน