ยาชุด-ยาลูกกลอน-ยาหม้อ’ ปนเปื้อนสเตียรอยด์อื้อ
ภก.เปรมศักดิ์ ปวรรณา กลุ่มงานเภสัชกรรมและคุ้มครองผู้บริโภค โรงพยาบาลสีชมพู จ.ขอนแก่น กล่าวถึงการศึกษารูปแบบการจัดการกลุ่มเสี่ยงที่ได้อันตรายจากสเตียรอยด์ โดยเครือข่ายชุมชนศรีสุข ในเวทีการประชุมเภสัชกรรมปฐมภูมิ หัวข้อ“เภสัชกรกับการพัฒนาระบบยาในการแพทย์ปฐมภูมิ” เมื่อช่วงปลายเดือน มี.ค.2560 ณ โรงแรมอมารี ดอนเมือง กรุงเทพฯ ตอนหนึ่งว่า พบปัญหาชาวบ้านมีพฤติกรรมการใช้สเตียรอยด์และเข้าถึงโดยทั้งรู้ตัวและไม่รู้ตัว และยังพบแนวโน้มการปลอมปนยาสเตียรอยด์สูงขึ้นเรื่อยๆ โดยค่าใช้จ่ายของผู้ป่วยในการเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลทางตรงอยู่ที่รายละ 7,235 บาท ขณะที่ค่าใช้จ่ายทางอ้อมอยู่ที่ 14,711 บาท สำหรับปัญหาสเตียรอยด์ใน อ.สีชมพู พบว่ามีผู้ป่วย 8 ราย ที่มีอาการไม่พึงประสงค์จากยาและผลิตภัณฑ์ที่ปนเปื้อนสเตียรอยด์ และพบว่ามียาและผลิตภัณฑ์สุขภาพปนเปื้อนสเตียรอยด์ถึง 35.67% ขณะที่ประชาชนมีพฤติกรรมการซื้อยากินเองจากรถเร่ ตลาดนัด มากถึง 17.85%
“เมื่อสำรวจสภาพปัญหาในพื้นที่แล้ว ก็ได้นำประเด็นดังกล่าวไปคุยกับผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เพื่อให้รับทราบปัญหาร่วมกัน ก่อนจะส่งคืนข้อมูลนี้กลับสู่ชุมชนเพื่อให้ความรู้แก่ประชาชน และค้นหาผู้ป่วยที่ได้รับอันตรายจากสเตียรอยด์มารับการรักษา”
ภก.เปรมศักดิ์ กล่าวอีกว่า เพื่อวิเคราะห์ข้อมูลกลุ่มเสี่ยงและอาการไม่พึงประสงค์จากการได้รับสเตียรอยด์ จึงได้ทำการวิจัยเชิงปฏิบัติการกับกลุ่มตัวอย่าง 355 ราย ซึ่งเป็นตัวแทนของประชาชนในพื้นที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ศรีสุข 8 หมู่บ้าน โดยใช้แบบประเมินโครงการจัดการสเตียรอยด์โดยเครือข่ายชุมชนเป็นเครื่องมือค้นหา คัดกรอง และส่งต่อผู้ป่วย สำหรับวงจรการวิจัยเชิงปฏิบัติการ เริ่มต้นจากการวางแผน (Plan) สำรวจสภาพปัญหาของชุมชน ทบทวนสถานการณ์ปัญหาของชุมชน จากนั้นก็จัดประชุมหาข้อตกลงรูปแบบการจัดการกลุ่มเสี่ยง รวมถึงการอบรมให้ความรู้แก่ อสม. การประชุมรูปแบบการจัดผู้ป่วย การปรับปรุงแบบประเมิน การอบรมให้ความรู้ และประชุมชี้แจงทีมสหวิชาชีพ จากนั้นเข้าสู่วิธีการปฏิบัติ (Act) ขั้นตอนที่ 1 คือการค้นหากลุ่มเสี่ยงที่มีประวัติได้รับสเตียรอยด์ โดย อสม. จากนั้นขั้นตอนที่ 2 คือการคัดกรองกลุ่มเสี่ยงที่มีประวัติได้รับสเตียรอยด์ โดยเจ้าหน้าที่ รพ.สต.และพยาบาลวิชาชีพ ขั้นตอนที่ 3 คือการส่งต่อผู้ป่วย จาก รพ.สต.สู่โรงพยาบาล ขั้นตอนที่ 4 คือการวินิจฉัยและรักษาผู้ป่วยโดยทีมสหวิชาชีพโรงพยาบาล“กระบวนการจะเริ่มตั้งแต่ห้องบัตรค้นแฟ้มประวัติผู้ป่วย พยาบาลจะซักประวัติเพื่อคัดกรองเบื้องต้น ส่วนแพทย์จะตรวจร่างกาย และสั่งตรวจระดับ cortisol ในเลือด นักเทคนิคการแพทย์เจาะเลือดเพื่อตรวจ cortisol ไปจนถึงแพทย์แจ้งผลการตรวจเลือด ติดตามการรักษา และให้เภสัชกรแนะนำให้ความรู้และติดตามการรักษาอย่างต่อเนื่อง”
สำหรับขั้นตอนที่ 5 คือการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยการสัมภาษณ์เชิงลึกถึงสาเหตุและความจำเป็นในการใช้ยา และวัดผลลัพธ์การดูแลผู้ป่วยโดยใช้หลักการ ECHO mode