ไซดักขยะ นวัตกรรมเพื่อสิ่งแวดล้อมในชุมชน

“ไซดักขยะ” นวัตกรรมที่ชาวบ้านนาดี ตำบลโพธิ์ศรี อำเภอปรางค์กู่ จังหวัดศรีสะเกษ ได้ร่วมกันคิดหาแนวทางการจัดการขยะโดยอาศัยภูมิปัญญาชาวบ้าน ดัดแปลงแนวคิดจากไซดักปลาเปลี่ยนเป็นไซดักขยะ โดยผู้ใหญ่มานะ ศรีบริบูรณ์ ผู้ใหญ่บ้านบ้านนาดี เล่าว่า “ไซดักขยะ” เป็นการคิดค้นอุปกรณ์เพื่อมาใช้ในการจัดการขยะของชุมชน โดยคิดคำ จากคำว่า "ไซ" ซึ่งเป็นอุปกรณ์ในการดักปลาตามท้องไร่ท้องนา ต่อมาพอมีกิจกรรมที่ทำเรื่องการจัดการขยะในชุมชน จึงได้มีการดัดแปลงรูปแบบโดยใช้ตาข่ายพลาสติกมาผูกติดกับขาเหล็กทำเป็นถังขยะ แต่ความพิเศษ คือเป็นถังขยะที่โปร่งแสง สามารถมองเห็นขยะข้างในเพื่อความสะดวกในการคัดแยก ที่สำคัญไซดักขยะแต่ละตัวจะมีก้นที่ทำเป็นลักษณะหูรูด สามารถเปิด-ปิดได้ คล้ายกับไซดักปลา เพื่อความง่ายในการนำขยะไปขายและจัดการในรูปแบบอื่นๆ อีกทั้งขยะที่ถูกทิ้งเหล่านี้จะไม่มีกลิ่นอับ เนื่องจากถุงที่นำมาใช้เป็นลักษณะโปร่ง มีรูระบาย และที่ก้นถุงขยะยังเปิด-ปิดง่าย ไม่ยุ่งยากในการยกขยะมาเท

บ้านนาดี เป็นชุมชนขนาดกลางชาวบ้านมีอาชีพหลักคือการทำเกษตร มีจำนวนครัวเรือน 118 หลังคาเรือน จากการสำรวจปริมาณขยะของชุมชน เมื่อต้นปี 2556 พบว่า มีปริมาณขยะของแต่ละครัวเรือนประมาณ 10 กิโลกรัมต่อสัปดาห์ มีทั้งขยะทั่วไป ขยะเปียก ขยะรีไซเคิลและขยะอื่นๆ จากข้อมูลของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพชุมชนที่ดูแลเขตพื้นที่หมู่บ้านพบว่า ในช่วงที่ผ่านมามีชาวบ้านที่ป่วยด้วยโรคติดต่อเรื้อรัง ไม่ว่าจะเป็นโรคไข้เลือดออกและโรคอุจจาระร่วง ซึ่งพอมีการพูดคุยในเวทีประชาคมหมู่บ้านก็พบว่าชุมชนมีปัญหาเรื่องการปล่อยน้ำเสียในครัวเรือน ไหลราดลงไปตามถนนในหมู่บ้าน ไม่มีระบบการระบายน้ำ ทั้งน้ำเสียและน้ำฝน ทำให้ถนนชื้นแฉะไปด้วยน้ำครำ นอกจากนี้ยังมีปัญหาขยะจากครัวเรือนที่ไม่มีการคัดแยก บางครั้งพบเห็นการลักลอบนำไปทิ้งข้างถนน ลำคลอง และที่สาธารณะประโยชน์ กลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของสัตว์น้ำและแมลงนำโรคโดยเฉพาะยุง

เมื่อ 27 กันยายน 2557 นับเป็นจุดเริ่มต้นของการตั้งวงคุยเพื่อแก้ปัญหา เนื่องจากชาวบ้านได้รวมกลุ่มกันในนามสภาผู้นำชุมชนบ้านนาดี จากการสนับสนุนโครงการของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ(สสส.) ภายใต้ชุดโครงการร่วมสร้างชุมชนอีสานน่าอยู่ ทำให้ชาวบ้านมีโอกาสถกเถียงเพื่อหาทางออก โดยอาศัยสภาหมู่บ้าน เป็นพื้นที่กลางในการขับเคลื่อน ในที่สุดก็เกิดเป็นกติกาชุมชนที่ทุกคนต้องปฏิบัติร่วมกันโดยเริ่มจากบ้านแต่ละหลัง จะต้องมีการคัดแยกขยะและแบ่งเขตดูแลตามคุ้มต่างๆทั้ง 4 คุ้ม มีกิจกรรมการพัฒนาหมู่บ้านร่วมกันพร้อมกับเชิญภาคีเครือข่ายมาร่วม เช่น โรงเรียน ,รพ.สต. ,อบต. เพื่อเป็นการหนุนเสริมชาวบ้านให้ตื่นตัวอยู่เสมอ

นอกจากนี้ในหมู่บ้านยังได้มีการประกวดแข่งขันทำความสะอาด และพัฒนาบ้านเรือนแต่ละหลัง ทั้งนี้เพื่อเป็นการกระตุ้นให้ทุกครัวเรือนตื่นตัว จัดให้มีการแข่งขันกันในหมู่บ้าน เป็นการแข่งขันเพื่อเสริมกำลังใจซึ่งกันและกัน โดยรางวัลของผู้ชนะก็ไม่ได้เป็นเงินเป็นทอง แต่เป็นอุปกรณ์ทำความสะอาดบ้านเรือน เช่น ไม้กวาด บุ้งกี๋ และอุปกรณ์อื่นๆแล้วแต่โอกาส นอกจากสภาผู้นำชุมชนบ้านนาดีจะช่วยกันแก้ปัญหาเรื่องขยะในหมู่บ้านแล้ว พวกเขายังได้ขับเคลื่อนเรื่องอื่นๆอันเป็นการต่อยอดงาน โดยเฉพาะการส่งเสริมเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง โดยได้รับการสนับสนุนจากหลายหน่วยงานในพื้นที่ ไม่ว่าจะเป็นองค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์ศรี ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนปรางค์กู่และพัฒนาชุมชนอำเภอ ดังนั้นเมื่อผ่านเข้าเขตหมู่บ้านแห่งนี้ สิ่งแรกที่สะดุดตาก็ คือ ผักสวนครัวบนกระถางหน้าบ้านแต่ละหลัง ที่วางข้างๆกับไซดักขยะ และพอเดินเข้าไปดูบ้านแต่ละหลังก็จะพบบ่อเลี้ยงกบ บ่อเลี้ยงปลา และบางหลังก็มีผักสวนครัวสารพัดชนิดอยู่บริเวณรอบๆ เรียกได้ว่าถ้าเข้ามาหมู่บ้านนี้ ทุกท่านจะสัมผัสทั้งความสะอาดสายตา หัวใจ และท้องใส้ก็มีให้กินอิ่มแบบไร้สารเคมีด้วย ค่ะ ... ต้องยกให้เป็นชุมชนต้นแบบที่น่าเรียนรู้ น่าศึกษาดูงานมากๆเลยละค่ะ ... นิชรา บุญตะนัย ผู้สื่อข่าวสุขภาวะภาคอีสาน สานใจสานพลัง รายงาน