เมื่อปลายเดือนสิงหาคม ที่ผ่านมา นพ.ทวีเกียรติ บุญไพศาลเจริญ ผู้ตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขตพื้นที่บริการสุขภาพที่10 ได้เป็นประธานเปิดงานสรุปผลการดำเนินโครงการ "เสริมสร้างศักยภาพชุมชนเพื่อคุ้มครองผู้บริโภคด้านยาและสุขภาพโดยชุมชนเพื่อชุมชน" ณ ห้องประชุมทับทิมสยาม 5 โรงแรมสุนีย์แกรนด์ อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี โครงการดังกล่าว จัดขึ้น เพื่อพัฒนาตำบลต้นแบบที่มีศักยภาพในการจัดการปัญหาด้านยา และผลิตภัณฑ์สุขภาพที่อวดอ้างสรรพคุณเกินความเป็นจริง โดยใช้โมเดลตำบลจัดการสุขภาพ เพื่อสร้างองค์ความรู้จากการถอดบทเรียนที่เกิดขึ้น จากการดำเนินงานตำบลต้นแบบจัดการสุขภาพ ด้านการคุ้มครองผู้บริโภคผลิตภัณฑ์สุขภาพ และเพื่อผลักดันนโยบายด้านการจัดการสุขภาพในชุมชน เน้นการจัดการปัญหาด้านยาที่ไม่เหมาะสม และผลิตภัณฑ์ที่อวดอ้างสรรพคุณเกินจริงในชุมชน ร่วมกับภาคีเครือข่ายฯ

ทั้งนี้ สถานการณ์การกระจายผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ไม่เหมาะสม และการโฆษณาผลิตภัณฑ์สุขภาพ ที่ไม่ถูกต้องและปลอดภัย ได้มีการแพร่หลายในหลายพื้นที่ และการกระจายยาที่ไม่เหมาะสมในร้านขายของชำ พบว่าในบางพื้นที่มีการจำหน่ายยาอันตราย ที่มิใช่ยาสามัญประจำบ้านมากว่าร้อยละ 75 และการดำเนินงานด้านส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค พบว่า กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เบาหวาน และความดันโลหิตสูง หรือโรคอื่นๆ ในชุมชน มีรายงานอุบัติการณ์การใช้ผลิตภัณฑ์ที่อวดอ้างสรรพคุณเกินจริง และมีผลการศึกษาด้านความไม่ปลอดภัยของยาสเตียรอยด์ที่ปลอมปนในผลิตภัณฑ์สุขภาพในชุมชนอยู่เป็นจำนวนมาก ทั้งนี้ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร ร่วมกับชมรมเภสัชกรจังหวัดยโสธรและเครือข่ายด้านการดำเนินงานคุ้มครองผู้บริโภคในจังหวัดศรีสะเกษ อุบลราชธานี อำนาจเจริญ และมุกดาหาร ได้ดำเนินงานโครงการด้านการคุ้มครองผู้บริโภคอย่างต่อเนื่อง

ในแต่ละพื้นที่ ดังตัวอย่าง เช่น "โครงการยาปลอดภัย ชุมชนปลอดภัย" ในจังหวัดยโสธร โครงการเฝ้าระวังยาสเตียรอยด์ในชุมชน และ ร้านชำปลอดภัย ในจังหวัดศรีสะเกษ โครงการพัฒนาความร่วมมือภาคีเครือข่ายด้าน คบส.ระหว่างหน่วยงานปกครอง การศึกษา และโรงพยาบาลวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี รวมทั้งเครือข่าย เภสัชปฐมภูมิ และคุ้มครองผู้บริโภคในชุมชนของจังหวัดอำนาจเจริญและมุกดาหาร ในระหว่างปี 2553-2556 ที่ผ่านมา จนเกิดผลการดำเนินงานที่มีการพัฒนาสร้างความเข้มแข็งให้กับเครือข่าย และเป็นการเสริมศักยภาพชุมชน โดยอาศัยโมเดลการจัดการสุขภาพ และขยายวงด้านการเฝ้าระวังผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ไม่ปลอดภัยในชุมชน และยาไม่เหมาะสมในชุมชน ในภาพรวมของเขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขตพื้นที่บริการสุขภาพที่ 10

ทั้งนี้ การดำเนินงานดังกล่าว ได้เกิดความร่วมมือและประสานการเสนอโครงการ โดย ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์อุบลราชธานี สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร โดยใช้ศูนย์บริหารจัดการโครงการที่โรงพยาบาลคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร ภายใต้โครงการ "เสริมสร้างศักยภาพชุมชนเพื่อคุ้มครองผู้บริโภคด้านยาและสุขภาพโดยชุมชนเพื่อชุมชน" ได้รับงบประมาณสนับสนุนจากแผนงานพัฒนากลไกเฝ้าระวังระบบยา คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งได้ดำเนินกิจกรรมในพื้นที่ 21 ตำบล 17 อำเภอ ใน 5 จังหวัด
ซึ่งผลการดำเนินงานของโครงการฯ นั้น พบว่า ได้รับความร่วมมือ และมีผลสำเร็จในการดำเนินงานตามวัตถุประสงค์ของโครงการ โดยสามารถสร้างเครือข่ายและสร้างศักยภาพการเฝ้าระวังการใช้ยาและการกระจายยาที่ไม่เหมาะสมในระดับชุมชนและติดตามความปลอดภัยจากการใช้ยาในชุมชนในทุกพื้นที่ เกิดเครือข่ายด้านการดำเนินงานคุ้มครองผู้บริโภคด้านยาเกิดขึ้นในระดับจังหวัดศรีสะเกษ อำนาจเจริญ และยโสธร

ส่วนจังหวัดอุบลราชธานี มีแผนที่จะขยายความครอบคลุมไปทุกอำเภอในปี 2558-2560 ส่วนผลกระทบต่อชุมชนนั้น พบว่า ชุมชนที่เข้าร่วมโครงการเกิดการต่อยอดการดำเนินงาน และบูรณาการร่วมกับเครือข่ายเดิมที่มีอยู่ เกิดระบบการติดตามการรายงาน การเฝ้าระวังสถานการณ์ยาที่ไม่ปลอดภัยในชุมชน โดยประชาชนในชุมชนเป็นผู้กำหนดเอง โดยในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษ และยโสธรบางส่วน พบว่า สามารถลดปัญหาสถานการณ์ด้านการกระจายยาที่ไม่เหมาะสมในชุมชน ในกลุ่มยาปฏิชีวนะ และรายการยาที่เสี่ยงต่อพฤติกรรมการใช้ที่ไม่ปลอดภัย สถานการณ์ความรุนแรงของการกระจายยา การจำหน่ายยาที่ไม่เหมาะสม เช่น ยาอันตราย ยาปฏิชีวนะ รวมถึงยาอื่นๆ ที่ห้ามจำหน่ายในร้านชำ ลดลง ในหลายพื้นที่ ซึ่งในบางพื้นที่เกิดการรวมกลุ่มของผู้ประกอบการร้านชำ ได้มีมติร่วมกันในการเลิกการจำหน่ายยาอันตราย ยาปฏิชีวนะในชุมชนของตนเอง และสร้างระบบการเฝ้าระวังร่วมกัน …พบกันใหม่สัปดาห์หน้า นิชรา บุญตะนัย ผู้สื่อข่าวสุขภาวะภาคอีสาน สานใจ สานพลัง รายงานจาก จังหวัดอุบลราชธานี ค่ะ