เตือนประชาชนระวัง อันตรายจากเชื้อโบทูลิซึม ใน”หน่อไม้ซิ่ง”ย้ำทำให้สุก ร้อน ก่อนรับประทาน
สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ ๖ จังหวัดขอนแก่น เตือนอาหารเป็นพิษจากหน่อไม้ซิ่งบรรจุถุง บรรจุปี๊บ ต้นเหตุของโรคเกิดจากพิษของเชื้อแบคทีเรีย (ที่มีชื่อว่า คลอสทริเดียม โบทูลินีม) ซึ่งปนเปื้อนอยู่ในหน่อไม้ปี๊บ หน่อไม้บรรจุขวด บรรจุถุงพลาสติก ทางการแพทย์เรียกโรคอาหารเป็นพิษจากเชื้อชนิดนี้ว่า “โรคโบทูลิซึม” สื่อมวลชนบ้างเรียกว่า “โรคพิษหน่อไม้ปี๊บ” บ้างก็เรียกว่า “โรคหน่อไม้พิษ” หากจะนำมารับประทานต้องมั่นใจว่าต้มให้สุกจริง
โรคอาหารเป็นพิษโบทูลิซึม เกิดจากเชื้อท๊อกซินของเชื้อคลอสตริเดียมโบทูลินัม เป็นแบคทีเรียรูปแท่ง ไม่ต้องการออกซิเจนและสร้างสปอร์ได้ ปริมาณของท๊อกซินเพียงเล็กน้อยจะทำให้เกิดอาการป่วยได้ และจะแสดงอาการหลังจากรับประทานเข้าไปแล้ว 8-36 ชั่วโมง เริ่มด้วยอาการทางระบบประสาท เหนื่อย อ่อนแรง วิงเวียนศีรษะ ตาพร่ามัวหรือเห็นภาพซ้อน ปากแห้ง กลืนหรือพูดลำบาก อาจพบอาการอาเจียนท้องเสีย ท้องผูก หรือท้องบวมโต ต่อมาจะมีอาการอัมพาตชนิดกล้ามเนื้อแขนหรือขา ที่พบได้คือการเกิดโรคในครัวเรือน หรือในชุมชน มักเกิดในกระบวนการผลิตอาหารกระป๋อง อาหารบรรจุปี๊บ บรรจุถุงพลาสติก รวมทั้งอาหารที่ผ่านกระบวนการฆ่าเชื้อโดยการพาสเจอร์ไรซ์ไม่สมบูรณ์และไม่เก็บโดยการแช่เย็นไว้ การต้มเดือดจะทำลายท๊อกซินได้ เช่นที่ อุณหภูมิ 80 องศาเซลเซียส นานไม่น้อยกว่า 10 นาที
ประชาชนเจ็บป่วยโดยการกินอาหารที่มีท๊อกซินที่ผ่านความร้อนในระหว่างการบรรจุอาหารไม่เพียงพอ และไม่มีการทำให้ร้อนพอก่อนนำมารับประทาน มีระยะฟักตัวที่ปรากฏอาการทางระบบประสาทภายใน 12-36 ชั่วโมง แต่บางครั้งอาจนานหลายวัน โดยทั่วไปมีระยะฟักตัวสั้นอาการมักรุนแรง และมีอัตราป่วยตายสูง แนะนำให้เพิ่มความปลอดภัยในกระบวนการผลิตหน่อไม้บรรจุภาชนะคือ ให้ความรู้กลุ่มแม่บ้านและกลุ่มอื่นๆที่เกี่ยวข้องกับสุขอนามัยและการเตรียมอาหารกระป๋อง หรืออาหารบรรจุถุงปิดสนิท ในครัวเรือน ให้ทราบวิธีถนอมอาหารที่มีระยะเวลา ความดัน และอุณหภูมิที่เหมาะสมที่จะทำลายสปอร์ได้ โดยเฉพาะกระบวนการผลิตหน่อไม้เก็บไว้รับประทานหรือจำหน่ายในชุมชน ได้แก่ เลือกผัก หน่อไม้ที่สดใหม่ ล้างทำความสะอาดวัตถุดิบ รวมทั้งบริเวณพื้นผิวเตรียมอาหารอย่างทั่วถึงและหมั่นล้างมือบ่อยๆระหว่างกระบวนการถนอมอาหาร ทำให้อาหารมีความเป็นกรดอ่อนๆ เพื่อป้องกันไม่ให้เชื้อหรือสปอร์เจริญเติบโตได้ เช่นการผสมกรดมะนาว ความเข้มข้น 0.65 % ในกระบวนการผลิตหน่อไม้ปี๊บ เก็บรักษาอาหารบรรจุในภาชนะ เช่น กระป๋อง หรือปี๊บ ไว้ในตู้เย็นหรือห้องเย็นและไม่ควรเก็บไว้นานเกินไป การปรุงหรือเตรียมอาหารต้องต้มให้เดือดและกวนอาหารนานอย่างน้อย 3 นาที เพื่อทำลายพิษ
การทำหน่อไม้ซิ่ง ถือเป็นวิธีการถนอมอาหารโดยอาศัยภูมิปัญญาชาวบ้านอย่างแท้จริง เพราะเป็นการสืบทอดภูมิปัญญาวิธีการทำมาหลายชั่วอายุคน นอกจากนี้ก็ยังมีชาวบ้านอีกจำนวนไม่น้อยที่นำหน่อไม้มาทำหน่อไม้อัดปี๊บแทน หน่อไม้ซิ่ง โดยใช้วิธีการแบบเดียวกัน กล่าวคือ นำหน่อไม้ปอกตัดหัวหางล้างน้ำเกลือ นึ่งจนสุกใส่อัดปี๊บที่มีน้ำเกลือปิดฝา เก็บไว้กินได้อีกนานไม่ต่ำกว่า 6 เดือนเช่นเดียวกัน และขอย้ำถึงวิธีการรับประทานหน่อไม้บรรจุภาชนะให้ปลอดภัย ต้องผ่านกระบวนการทำให้ร้อนทั่วถึงบนเตาไฟนานไม่น้อยกว่า 5 นาที รับรอง
ว่าอิ่มอร่อยปลอดภัยจากเชื้อโบทูลิซึม หากมีอาการน่าสงสัย เช่น มีอาการคลื่นไส้ อาเจียนปวดท้อง ท้องเดิน ปากแห้ง หนังตาตก พูดลำบาก กลืนลำบาก เป็นต้น หลังกินหน่อไม้ปี๊บ หรืออาหารบรรจุกระป๋อง ขวดแก้ว หรือภาชนะปิดมิดชิด ความรีบไปโรงพยาบาลทันที พร้อมทั้งนำอาหารที่กินไปด้วย
อย่างไรก็ตามหากประชาชนเจ็บป่วยหรือไม่สบาย ขอให้รีบไปพบแพทย์ทันที และถ้ามีข้อสงสัยถึงอาการของโรคและวิธีปฏิบัติ สามารถติดต่อได้ที่ศูนย์บริการข้อมูลฮอตไลน์ กระทรวงสาธารณสุข โทรศัพท์ 1422 และศูนย์ปฏิบัติการกรมควบคุมโรค โทรศัพท์ 0-2590-