วันที่ 6-9 มีนาคม 2561 ที่ผ่านมา นพ.พลเดช ปิ่นประทีป เลขาธิการคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ มีโอกาสร่วมคณะกับท่านรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข ไปเป็นสักขีพยานการลงนามความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุขไทย กับกระทรวงสุขภาพและแพทยศาสตร์ศึกษา แห่งประเทศสาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน และยังได้ไปศึกษาดูงานในหน่วยงานหลายแห่ง อาทิ ศูนย์อนามัยชุมชนของเทศบาล ที่ชานกรุงเตหะราน กิจกรรมชุมนุมผู้สูงอายุของกรุงเตหะราน สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดของอิสฟาฮาน ศูนย์อนามัยแบบเบ็ดเสร็จแห่งหนึ่ง ศูนย์ควบคุมโรคเอดส์และกามโรค สถาบันวิจัยสุขภาพ และมหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์อิสฟาฮาน

ที่น่าสนใจ นพ.พลเดชกล่าวถึง อิหร่านว่าเป็นประเทศเก่าแก่ ตั้งอาณาจักรและสร้างอารยธรรมเปอร์เชียมานานร่วม 3,000- 4,000 ปีมาแล้ว ที่นี่เป็นจุดกำเนิดหรือแผ่นดินแม่ของศาสนาโซโรแอสเตอร์ หรือศาสนาที่บูชาไฟ ซึ่งปัจจุบันก็ยังมีผู้คนที่นับถือและสืบทอดกันมาอยู่ในหลายพื้นที่ อิหร่านหรือจักรวรรดิเปอร์เชีย ตั้งแต่ก่อนยุคอิสลามก็เคยรุ่งเรืองทางอำนาจ มีการขยายอาณาจักรออกไปยึดครองดินแดนภายนอกอย่างกว้างขวาง และเคยถูกรุกรานและยึดครองโดยอาณาจักรและอารยธรรมอื่น สลับกันไป แต่วัฒนธรรมอิหร่านยังคงมีความเข้มแข็ง เป็นอัตลักษณ์ สืบต่อกันมาจนถึงยุคปัจจุบัน ภายหลังการปฏิวัติอิสลาม ที่มีการโค่นล้มระบอบกษัตริย์ของพระเจ้าชาห์ โมฮัมหมัด เรชาห์ ปาเลวี ประเทศอิหร่านได้เปลี่ยนแปลงระบบการปกครองมาเป็นระบอบที่มีสถาบันทางศาสนาเป็นองค์กรนำสูงสุดแทนโดยใช้กฎทางศาสนามาเป็นกฎหมายบริหารบ้านเมือง นับเป็นสาธารณรัฐอิสลามอย่างเต็มรูปแบบ

แต่อิหร่านต้องฝ่าฟันความยากลำบาก อันเนื่องมาจากการปิดล้อมทางเศรษฐกิจและการเมืองอย่างยาวนาน ของสหรัฐอเมริกาและสมัชชาความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ ซึ่งทำให้ต้องต่อสู้ดิ้นรนในการบริหารประเทศและดูแลประชาชนของตนเองในทุกๆ ด้าน

ปัญหาใหญ่ๆ ด้านสาธารณสุขของอิหร่านในปัจจุบัน ได้แก่
1. ระบบการเงินด้านสุขภาพไม่มั่นคง งบจากภาครัฐยังต่ำมาก ประชาชนจ่ายเองสูงมาก (out-of-pocket / OOP)
2. อัตราตายประชากรคงสูงมากในบางด้าน เช่น โรคหลอดเลือด อุบัติเหตุจราจร
3. มีอัตราเสี่ยงสูงด้านNCD
4. รายจ่ายด้านสาธารณสุขเพิ่มขึ้นอย่างน่าเป็นห่วง
5. มีข้อจำกัดในการปรับตัวรับมือโรคระบาดสำคัญใหม่ๆ เช่นอีโบล่า ซิกก้าไวรัส
6. เคยมีประวัติศาสตร์การขาดแคลนยารักษาโรคในระดับประเทศ
7. เศรษฐกิจถดถอย รายได้ครัวเรือนตกต่ำ มีปัญหาความยากจน

สำหรับเรื่องการมีส่วนร่วมของพลเมืองนั้น อิหร่านสนใจรูปแบบของประเทศไทยมากเป็นพิเศษ เคยส่งคณะเจ้าหน้าที่ระดับสูงมาศึกษาดูงานหลายครั้ง และเพิ่งริเริ่มจัดสมัชชาสุขภาพแห่งชาติเป็นครั้งแรกในปี 2017 โดยมีเป้าหมายจะจัดเป็นประจำทุกปีด้วยเช่นกัน

นอกจากนั้น อิหร่านยังมีแผนที่จะจัดสมัชชาสุขภาพอย่างเป็นระบบ รวม 4 ระดับ ได้แก่ สมัชชาสุขภาพระดับชาติ (National Health Assembly) สมัชชาสุขภาพระดับจังหวัด (Provincial Health Assembly) สมัชชาสุขภาพระดับเขตหรืออำเภอ (Regional Health Assembly) และสมัชชาสุขภาพชุมชนท้องถิ่น (Neibourhood Health Assembly) อย่างไรก็ตาม สมัชชาสุขภาพระดับต่างๆ ที่ว่านี้ ปัจจุบันก็ยังเป็นเพียงความคิดริเริ่มและนโยบายที่ จะทำเท่านั้น ซึ่งคาดว่าต้องรออีกสักพักใหญ่ จึงจะเกิดผลงานรูปธรรมของสมัชชาที่หลากหลายประเภท บนแผ่นดินอิหร่าน