หัวข้อ สมัชชาสุขภาพ: บทเรียนจาก 3 กรณีศึกษา
วันพุธที่ ๑๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๘ เวลา ๑๔.๔๕ – ๑๖.๓๐ น.
ห้องย่อยที่ ๕ แซฟไฟร์ ๒๐๕

ผู้ร่วมอภิปรายนำ

๑. ดร.พ.ญ.ฉันทนา ผดุงทศ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข
๒. นพ.สุธีร์ รัตนมงคลกุล คณะแพทยศาสตร์ มศว.
๓. ผศ.ภก.ดร.วิบูลย์ วัฒนนามกุล คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ผู้ดำเนินรายการ: ดร.นพ.โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์

ความเป็นมา
สมัชชาสุขภาพแห่งชาติทำหน้าที่เป็นเวทีกลางที่เชื่อมโยงภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วนในการ
ขับเคลื่อนนโยบายต่างๆ ที่ผ่านมาได้ก่อให้เกิดข้อเสนอเชิงนโยบายอันเป็นผลจากฉันทมติของสมัชชา
กว่า ๔๐ เรื่อง ข้อเสนอดังกล่าวได้รับการเสนอเข้าสู่ที่ประชุมคณะรัฐมนตรีทั้งเพื่อทราบและเพื่อ
พิจารณาให้ความเห็นชอบ มีการประสานตรงกับหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้อง การจัดเวทีหารือเครือ
ข่ายในบางประเด็นอย่างต่อเนื่อง การตั้งกลไกเฉพาะเพื่อการขับเคลื่อนหรือจัดทำแผนปฏิบัติการ
ในบางประเด็น มีการขับเคลื่อนมติไปสู่การปฏิบัติโดยภาคีเครือข่ายในพื้นที่ เหล่านี้ล้วนเป็นผลจาก
กระบวนการสมัชชาสุขภาพที่ก่อให้เกิดความเคลื่อนไหว ปฏิกิริยา ความคาดหวัง ความสำเร็จ ความ
ล้มเหลว รวมทั้งความร่วมมือและความขัดแย้งของผู้ที่มีจุดยืนและผลประโยชน์แตกต่างกัน ซึ่งย่อม
เกิดขึ้นเป็นธรรมดาในกระบวนการพัฒนานโยบายสาธารณะ
อาจกล่าวได้ว่า สมัชชาสุขภาพซึ่งเป็นกระบวนการกำหนดนโยบายสาธารณะที่เน้นการมี
ส่วนร่วมนี้ยังเป็นเรื่องใหม่และมีพัฒนาการอยู่ในระยะเริ่มต้น กระบวนการทำงานนับแต่การเริ่มเสนอ
ประเด็นนโยบายเพื่อพิจารณานำเข้าสู่สมัชชา กระบวนการพัฒนาและยกร่างข้อเสนอเชิงนโยบาย รวม
ทั้งการถกแถลงและการแสวงหาฉันทมติในสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ตลอดจนปฏิกิริยาที่ต่อเนื่องที่มี
ต่อฉันทมติและกระบวนการขับเคลื่อนมติสมัชชาสุขภาพเกิดผลทางปฏิบัติ ยังจำเป็นต้องมีการถอดบท
เรียนและวิเคราะห์ประสบการณ์ที่ผ่านมา บทเรียนและประสบการณ์ดังกล่าวนอกจากจะสะท้อนให้
เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในกระบวนการพัฒนานโยบายแล้ว ยังเป็นการประเมินกลไก กระบวนการ
และเครื่องมือใหม่ๆ ที่มีการใช้ในกระบวนการสมัชชา อันจะเป็นประโยชน์ในการปรับกลยุทธการ
ทำงานให้สอดคล้องกับหลักการและสถานการณ์ที่เป็นจริงต่อไป
ในบรรดานโยบายสาธารณะที่ถูกนำเข้าสู่กระบวนการสมัชชานั้น มีประเด็นนโยบาย ๓ เรื่อง
ที่มีความซับซ้อนโยงใยกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจำนวนมาก มีความแตกต่างกันในเชิงแนวความคิด
ทิศทางการพัฒนา และมีภาคเอกชนที่แสวงผลกำไรในแวดวงธุรกิจเกี่ยวข้อง นอกจากนั้นยังมีหน่วย
งานภาครัฐที่เกี่ยวข้องและมีบทบาทที่แตกต่างหลากหลายที่จำเป็นต้องชี้แจง ถกแถลงหาข้อตกลง
ร่วมกัน ซึ่งทำให้กระบวนการสมัชชามีความซับซ้อนมากกว่าประเด็นนโยบายอื่นๆ และแม้จะมีข้อ
ตกลงร่วมกันระดับหนึ่งแล้ว การนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติก็มีความยุ่งยากอย่างยิ่ง นโยบายทั้งสาม
นี้ได้แก่
(๑) นโยบายแห่งชาติด้านยาและยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบยาแห่งชาติ
(๒) มาตรการสังคมไทยไร้แร่ใยหิน และ
(๓) นโยบายศูนย์กลางสุขภาพนานาชาติ
การศึกษากรณีทั้งสามเป็นตัวอย่างของกระบวนการสมัชชาจะช่วยให้เราเห็นถึงจุดแข็งจุด
อ่อนของกระบวนการนโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วมได้