เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้การขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วม
ในงานสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 12
หัวข้อ คนเปลี่ยนเมือง เมืองเปลี่ยนคน

กลุ่มมติที่เกี่ยวข้องกับ การจัดการพื้นที่สาธารณะ ที่อยู่อาศัย ชุมชนและเมือง ประกอบด้วย 5 มติที่สำคัญคือ มติ 5.1 การจัดระบบและโครงสร้างเพื่อส่งเสริมการเดินและการใช้จักรยานในชีวิตประจำวัน มติ 9.2 การจัดการและพัฒนาที่อยู่อาศัย ชุมชน และเมืองเพื่อสุขภาวะ มติ 10.1 การส่งเสริมให้คนไทยทุกช่วงวัยมีกิจกรรมทางกายเพิ่มขึ้น มติ 10.2 การพัฒนาพื้นที่เล่นสร้างเสริมสุขภาวะของเด็กปฐมวัยและวัยประถมศึกษา และ มติ 11.1 การร่วมสร้างสรรค์พื้นที่สาธารณะในเขตเมืองเพื่อสุขภาวะ สู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน ซึ่งที่ผ่านมาแต่ละมติมีความก้าวหน้าที่สำคัญดังนี้

มติ 5.1 การจัดระบบและโครงสร้างเพื่อส่งเสริมการเดินและการใช้จักรยานในชีวิตประจำวัน ในส่วนของกระทรวงมหาดไทย ได้มีการแต่งตั้งคณะทำงานขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ส่งเสริมการใช้จักรยานในชีวิตประจำวัน โดยมีหน้าที่จัดทำแนวทางและกรอบในการทำงาน รวมทั้งกำหนดพื้นที่ที่มีศักยภาพ เพื่อนำร่องเป็นต้นแบบให้กับพื้นที่อื่นๆ มีการจัดทำโครงการสนับสนุนการใช้จักรยานในชีวิตประจำวัน ภายใต้ชื่อโครงการ เมืองปั่นได้ เมืองปั่นดี โดยมียุทธศาสตร์ 3 ส. : 1 สวน 1 เส้นทาง 1 สนาม นอกจากนี้ กรมโยธาธิการและผังเมือง ได้แก้ไขปรับปรุงกฎกระทรวงภายใต้ พ.ร.บ.ควบคุมอาคาร พ.ศ. 2550 ให้มีที่จอดจักรยานในพื้นที่อาคารและสาธารณะ ส่วนกระทรวงคมนาคมได้เป็นเจ้าภาพหลักขับเคลื่อนยุทธศาสตร์การจัดระบบและโครงสร้างเพื่อส่งเสริมการเดินและใช้จักรยานในชีวิตประจำวัน พ.ศ. 2558-2564 มีการจัดทำคู่มือแนะนำการจัดทำทางจักรยาน มีการก่อสร้างทางจักรยานตามนโยบายรัฐบาลที่สนับสนุนการจัดทำเส้นทางจักรยานทั่วไทย และจัดสร้างเส้นทางจักรยานเพื่อเชื่อมต่อการเดินทางในเขตการทางพิเศษที่มีความเหมาะสม นอกจากนี้ในส่วนของกรุงเทพมหานคร ได้มีการจัดบริการจักรยานเพื่อเชื่อมต่อการเดินทางกับระบบขนส่งสาธารณะ รถ-ราง-เรือ และปรับปรุงเส้นทางจักรยาน ในส่วนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ได้สนับสนุนโครงการติดตาม สนับสนุน พัฒนาศักยภาพภาคี และประเมินผล (ชุมชนจักรยานเพื่อสุขภาวะ) กว่า 80 พื้นที่ โดยมีชมรมจักรยานเพื่อสุขภาพแห่งประเทศไทย เป็นผู้ดำเนินการ นอกจากนี้ ภาคประชาสังคมได้ขยายการก่อตั้งชมรมจักรยานทั้งระดับท้องถิ่นและจังหวัด โดยมีชมรมจักรยานเพื่อสุขภาพแห่งประเทศไทยเป็นผู้ประสานงาน

มติ 9.2 การจัดการและพัฒนาที่อยู่อาศัย ชุมชน และเมืองเพื่อสุขภาวะ มีความก้าวหน้าที่สำคัญ อาทิ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ โดยการเคหะแห่งชาติ และสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน ได้ปรับปรุงโครงสร้างอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการนโยบายที่อยู่อาศัยแห่งชาติ โดยเพิ่มการมีส่วนร่วมขององค์กรชุมชน ภาคเอกชน และภาควิชาการ พร้อมทั้งแต่งตั้ง (1) คณะอนุกรรมการนโยบายที่อยู่อาศัย และคณะทำงานแผนพัฒนาที่อยู่ระดับจังหวัด (2) คณะอนุกรรมการด้านการเงิน (3) คณะอนุกรรมการด้านกฎหมาย นอกจากนี้ยังมีการจัดทำแผนแม่บทการพัฒนาที่อยู่อาศัยระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560-2579) ในด้านของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิงแวดล้อม โดย สนง.นโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) ได้จัดทำแนวทางการจัดการพื้นที่สีเขียวอย่างยั่งยืน กำหนดเป้าหมายเพิ่มพื้นที่สีเขียว 15 ตารางเมตร/คน สำหรับเมือง สาธารณะ หรือพื้นที่อื่น ๆ ที่ประชาชนเข้าถึงได้ในเมือง นอกจากนี้ กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมอนามัยร่วมกับกรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น ได้มีการพัฒนามาตรการรับรองคุณภาพระบบบริการอนามัยสิ่งแวดล้อม (EHA) เพื่อประเมินคุณภาพระบบบริการอนามัยสิ่งแวดล้อมของ อปท. ให้ประชาชนได้รับบริการที่มีคุณภาพ นอกจากนั้นทางด้านสำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) ได้ร่วมกับสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) สนับสนุนการศึกษาใน 3 พื้นที่นำร่อง ได้แก่ เทศบาลนครนครสวรรค์ เทศบาลเมืองชุมแพ และเทศบาลตำบลท่าพระ จังหวัดขอนแก่น และทางด้านสมาคมอสังหาริมทรัพย์ไทย ได้สนับสนุนการจัดตั้งบริษัทพัฒนาเมืองเพื่อพัฒนาแนวทางการมีส่วนร่วมและสนับสนุนการพัฒนาที่อยู่อาศัย ชุมชน และเมืองเพื่อสุขภาวะในทุกกลุ่มในภารกิจขึ้น ใน 7 จังหวัด นอกจากนี้ ในส่วนของภาคประชาสังคมได้เกิดกระบวนการพัฒนาเมือง/ย่าน/ชุมชน โดยความร่วมมือระหว่างภาคีเครือข่ายทั้งภาครัฐ ภาควิชาการและภาพประชาสังคม

มติ 10.1 การส่งเสริมให้คนไทยทุกช่วงวัยมีกิจกรรมทางกายเพิ่มขึ้น มีความก้าวหน้าที่สำคัญคือ กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมอนามัย ร่วมกับ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) จัดทำแผนแม่บทการส่งเสริมกิจกรรมทางกาย พ.ศ. 2561-2573 โดย ครม. มีมติเห็นชอบ เมื่อ 16 สิงหาคม 2561 และได้แต่งตั้งคณะกรรมการบริหารการส่งเสริมกิจกรรมทางกาย และจัดทำสื่อให้ความรู้ทำความเข้าใจ เช่น ถอดบทเรียนการส่งเสริมกิจกรรมทางกายของ อปท.ต้นแบบ 12 แห่ง นอกจากนี้ยังมีนโยบายเร่งด่วน ให้สื่อสารรณรงค์สร้างความรอบรู้ด้านกิจกรรมทางกายกับสังคมไทยให้ตื่นตัว Active Citizen Active City ในส่วนของกระทรวงศึกษาธิการ ได้มีการส่งเสริมกิจกรรมนอกหลักสูตร ให้เด็กเคลื่อนไหวร่างกายนอกเหนือจากชั่วโมงพลศึกษา และได้มีการประชุมจัดทำคู่มือหลักเกณฑ์และข้อเสนอปรับปรุงระเบียบเกี่ยวกับการออกแบบการใช้พื้นที่ เส้นทางการสัญจรทั้งในเมืองและชุมชน และพื้นที่สาธารณะ รวมทั้งพื้นที่ในองค์กร ให้เอื้อต่อการมีกิจกรรมทางกายของคนทุกกลุ่มวัย โดยสถาบันการจัดการระบบสุขภาพ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ เป็นเจ้าภาพหลัก ร่วมกับภาคีเครือข่ายทั้งภครัฐ ภาควิชาการและภาคประชาสังคม

มติ 10.2 การพัฒนาพื้นที่เล่นสร้างเสริมสุขภาวะของเด็กปฐมวัยและวัยประถมศึกษา ในส่วนของกระทรวงศึกษาธิการ ได้จัดทำมาตรฐานสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยแห่งชาติ โดย ครม. เห็นชอบเมื่อ 2 มกราคม 2562 และให้กระทรวงที่เกี่ยวข้องนำมาตรฐานสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยแห่งชาติ ไปใช้เป็นแนวทางในการส่งเสริมประเมินผลการดำเนินงาน ส่วนกระทรวงมหาดไทย โดยกรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น มีการกำหนดนโยบาย 1 อปท.1 สนามเด็กเล่น สร้างปัญญาในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก และสนับสนุนงบประมาณ ซึ่งสร้างแล้ว 2,671 แห่ง คิดเป็นร้อยละ 28 และมีหนังสือแจ้งให้ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กจัดทำหลักสูตรสถานศึกษา โดยกำหนดให้มีกิจกรรมการเล่นในแผนการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ นอกจากนี้ ศูนย์วิจัยเพื่อสร้างเสริมความปลอดภัยและป้องกันการบาดเจ็บในเด็ก โรงพยาบาลรามาธิบดี ร่วมกับ สสส. ได้จัดประชุมและศึกษาดูงานสนามเด็กเล่นตามหลักการพัฒนาสมอง (BBL) เพื่อให้เกิดการทำงานของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อพัฒนามาตรฐานและระบบเฝ้าระวัง และเกิดแผนปฏิบัติการพื้นที่เล่นในชุมชน/โรงเรียนในจังหวัดเครือข่าย และจัดประชุมการปรับปรุงพัฒนา โคู่มือสนามเด็กเล่นปลอดภัยโ ด้านสถาบันแห่งชาติเพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว มหาวิทยาลัยมหิดล มีการจัดตั้งศูนย์ข้อมูลเรื่องการเล่นและพื้นที่เล่น และจัดทำเว็บไซต์ศูนย์ข้อมูลความรู้ด้านการเล่นและพื้นที่เด็ก (Child Spaces)

มติ 11.1 การร่วมสร้างสรรค์พื้นที่สาธารณะในเขตเมืองเพื่อสุขภาวะ สู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน มีความก้าวหน้าที่สำคัญคือ มีการเรียนรู้พื้นที่ต้นแบบ เช่น ศูนย์เรียนรู้ธนาคารแห่งประเทศไทย , ลานกีฬาพัฒน์ 1 และ 2 , โครงการ Streetscape ซึ่งปัจจุบันอยู่ระหว่างการประสานความร่วมมือในการขับเคลื่อนมติฯ

จากแนวคิดและเป้าหมายในการเปิดพื้นที่ สร้างกระบวนการเรียนรู้ การมีส่วนร่วม และการเชื่อมร้อยภาคีภาคส่วนต่างๆ เพื่อขับเคลื่อนสู่ความสำเร็จที่ยั่งยืนร่วมกัน เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้การขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วม ในงานสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 12 ภายใต้หัวข้อ คนเปลี่ยนเมือง เมืองเปลี่ยนคน จึงได้ออกแบบเวทีดังกล่าวให้ทุกคนได้เกิดความรู้สึกร่วม สามารถเข้าถึง และเป็นเจ้าของประเด็นร่วมกันอย่างเต็มที่ โดยเปลี่ยนการมองผู้เข้าร่วมในฐานะ ผู้ฟัง มาเป็นผู้ ลงมือทำ มีส่วนร่วมกันคิด ร่วมกันทำ และร่วมกันหาทางออกที่เหมาะสม