สานพลังปราบยุงลาย โดยใช้พื้นที่เป็นฐาน

สมัชชาสุขภาพแห่งชาติครั้งที่เก้า
ได้พิจารณารายงาน เรื่อง “สานพลังปราบยุงลาย โดยใช้พื้นที่เป็นฐาน”
รับทราบและตระหนัก ว่า ยุงลายเป็นพาหะนำโรคไข้เลือดออก ไข้เดงกีช็อก ไข้เดงกี ไข้ปวดข้อยุงลายและไข้ติดเชื้อไวรัสซิกา ซึ่งทำให้มีคนเจ็บป่วย จนถึงเสียชีวิตเป็นจำนวนมากทั่วโลกรวมถึงประเทศไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ไข้เลือดออก ยังคงเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศไทย ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจและสังคมโดยรวมอย่างกว้างขวางและในปัจจุบันยังไม่มีวัคซีนที่ป้องกันโรคได้
ตระหนัก ว่า การระบาดของโรคที่นำโดยยุงลายก็ยังมีแนวโน้มที่จะเพิ่มสูงขึ้น และในปัจจุบันยังมีโรคเกิดขึ้นใหม่ที่กำลังเป็นปัญหาสำคัญของโลก และได้เริ่มเป็นปัญหาในประเทศไทย ได้แก่ ไข้ซิกา ซึ่งจะทำให้ทารกในครรภ์เกิดมามีศีรษะเล็กผิดปกติ และมียุงลายเป็นพาหะนำโรคเช่นเดียวกับไข้เลือดออก หากไม่ดำเนินการปราบยุงลายอย่างจริงจังและทันกาล จะทำให้เพิ่มอันตรายต่อสุขภาพ และเกิดผลเสียต่อเศรษฐกิจของประเทศไทยได้
รับทราบ ว่า โรคที่นำโดยยุงลาย สามารถป้องกันและควบคุมได้ด้วยการป้องกันตนเองจากการถูกยุงกัด และการปราบยุงลาย โดยการกำจัดแหล่งที่ยุงมักจะวางไข่ ไข่ยุง ลูกน้ำ และยุงลาย
ชื่นชม ความมุ่งมั่นและตั้งใจของภาครัฐ และภาควิชาการ/วิชาชีพ ที่มุ่งเน้นการควบคุมปัญหาโรคไข้เลือดออก ในหลากหลายมิติอย่างเข้มแข็ง มายาวนาน อันประกอบด้วยการจัดทำยุทธศาสตร์ กำหนดนโยบายให้เกิดการปฏิบัติ สร้างองค์ความรู้และนวัตกรรม การพัฒนาและวิจัย การสร้างความเข้มแข็งแก่ชุมชน และการสื่อสารสาธารณะ รวมถึงการบังคับใช้กฎหมาย เป็นต้น
เห็นว่า แม้ว่าหน่วยงานหรือเครือข่าย ภาครัฐ ภาควิชาการ ภาคเอกชนและประชาสังคม ได้ร่วมมือกันทำงานที่เกี่ยวกับการปราบยุงลายอย่างกว้างขวาง และการกำหนดนโยบายและแผนยุทธศาสตร์ที่ผ่านมา มีจำนวนไม่น้อยที่ได้ผ่านกระบวนการวางแผนอย่างมีส่วนร่วม แต่ในทางปฏิบัติ ยังขาดการมีส่วนร่วมจากประชาสังคมที่เพียงพอ และจริงจัง
ตระหนัก ว่า ในขณะที่ยังไม่มีความร่วมมือจากทุกภาคส่วนอย่างเพียงพอ ทั่วถึงและต่อเนื่อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งภาคประชาชน ในการปราบยุงลายอย่างมีประสิทธิภาพ ด้วยการ “ทำทันที ทำทุกที่ ทำทุกคน” โรคที่นำโดยยุงลายดังกล่าวจะยังทำให้เกิดการเจ็บป่วยแก่คนจำนวนมากอย่างต่อเนื่อง และการระบาดของโรคที่เพิ่มขึ้นใหม่ เช่น ไข้ติดเชื้อไวรัสซิกา ยังจะส่งผลกระทบรุนแรงต่อการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจของประเทศด้วย
ตระหนัก ว่า ยุงมีวงจรชีวิตที่ประกอบด้วย ไข่ ลูกน้ำ ตัวโม่ง และยุงตัวแก่ ในการปราบยุงลาย ได้มีแนวทางและวิธีการควบคุมและกำจัดลูกน้ำและยุงลายอย่างครบวงจรชีวิตแล้ว แต่การปฏิบัติยังทำได้ไม่จริงจังให้เกิดความทั่วถึงและยั่งยืน ทั้งนี้เพราะเป็นปัญหาที่เกิดจากพฤติกรรมของคน ในการร่วมกันดูแลสิ่งแวดล้อม รวมทั้งลูกน้ำและยุงลายอยู่ในบ้าน ในบริเวณบ้าน และสิ่งแวดล้อมในชุมชุน การแก้ปัญหาจำเป็นที่จะต้องมีความต่อเนื่องและยั่งยืนโดยที่แต่ละคนมีส่วนร่วมและรับผิดชอบ
ห่วงใย ถึง สถานการณ์ของโรคไข้เลือดออก และไข้ติดเชื้อไวรัสซิกา ที่อาจจะก่อความเสียหายรุนแรงทางสุขภาพและเศรษฐกิจ หากไม่ได้สานพลังทุกภาคส่วนที่จะปราบลูกน้ำ/ยุงลาย ด้วยกระบวนการมี ส่วนร่วม โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากภาคประชาชน ให้เกิดความทั่วถึงทั้งประเทศ และยั่งยืนถาวร
เห็นว่า การควบคุมปัญหาโรคติดต่อที่นำโดยยุงลาย จำเป็นต้องอาศัยการขับเคลื่อนทั้งในระดับประเทศ ระดับจังหวัด องค์กร เครือข่าย ชุมชน สังคม ครอบครัว และตัวบุคคล รวมทั้งการนำกระบวนการทางกฎหมายที่มีอยู่มาใช้บังคับ เช่น การดูแลสิ่งแวดล้อม ธรรมนูญสุขภาพ กองทุนสุขภาพพื้นที่ ระบบสุขภาพอำเภอ กระบวนการสมัชชาสุขภาพ จึงเป็นเครื่องมือสำคัญ ในการสานพลังของเครือข่ายทุกระดับเพื่อขับเคลื่อนเรื่องนี้ต่อไป

จึงมีมติดังต่อไปนี้
๑. ขอให้ภาคีเครือข่ายสมัชชาสุขภาพ โดยการสนับสนุนของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ร่วมกันดำเนินการ ในการพัฒนามาตรการและดำเนินการปราบยุงลายอย่างครบวงจร ทั่วถึงและยั่งยืน รวมถึงการใช้ทรัพยากรและภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วม และความรับผิดชอบของทุกภาคส่วนจนถึงระดับบุคคล
๒. ขอให้คณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อประชาชน ในเขตพื้นที่ที่มีสถานการณ์ปัญหายุงลาย กำหนดให้การปราบยุงลายเป็นเป้าหมายการดำเนินงาน โดยเชื่อมโยงกลไกการปราบยุงลายของจังหวัดต่างๆ ในพื้นที่เขตสุขภาพนั้นๆ รวมถึงการติดตามและประเมินผล
๓. ขอให้สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด สนับสนุนองค์ความรู้ทางด้านวิชาการในการปราบยุงลายให้กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทุกระดับ
๔. ขอให้สมาชิกเครือข่ายสมัชชาสุขภาพจังหวัดแต่ละจังหวัด
๔.๑ ร่วมกันพิจารณาดำเนินการโดยกระบวนการสมัชชาสุขภาพพื้นที่ ให้เกิดนโยบายสาธารณะระดับจังหวัดเพื่อ “สานพลังปราบยุงลาย โดยใช้พื้นที่เป็นฐาน”
๔.๒ ดำเนินงานกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย ในบ้านและสถานที่ของตนเอง อย่างเป็นรูปธรรม จริงจัง และต่อเนื่อง รวมกลุ่มสร้างเครือข่าย กำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย เช่น หมู่บ้านปลอดลูกน้ำ เป็นต้น
๔.๓ ปฏิบัติตามข้อกำหนดท้องถิ่นหรือเทศบัญญัติ ในการกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย เช่น การจัดการสิ่งแวดล้อม การกำจัดขยะ
๔.๔ เข้าร่วมในระบบสุขภาพอำเภอในการประสาน ติดตาม สนับสนุนการขับเคลื่อนในระดับตำบล หมู่บ้าน และชุมชน
๔.๕ สนับสนุนให้นำมาตรการปราบยุงลายโดยชุมชน กำหนดไว้ในธรรมนูญสุขภาพในพื้นที่ที่มีสถานการณ์และปัญหายุงลาย
๕. ขอให้กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมควบคุมโรค เป็นหน่วยงานหลัก ประสานงาน กับ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงวัฒนธรรม กระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวงกลาโหม สมาคมสันนิบาตเทศบาลแห่งประเทศไทย สำนักพระพุทธศาสนา สำนักงบประมาณ และ กรุงเทพมหานคร รวมทั้งหน่วยงานภาครัฐ องค์กรภาคเอกชน และประชาสังคม อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อร่วมกันดำเนินการ ดังนี้
๕.๑ จัดทำแผนปฏิบัติงานและแนวทางการดำเนินงานในการปราบยุงลายอย่างจริงจัง ทั่วถึงและยั่งยืนตามบริบทของหน่วยงาน และการมีส่วนร่วมจากภาคเอกชนและภาคประชาสังคมโดยใช้พื้นที่เป็นฐานให้เสร็จภายใน ๑ ปี
๕.๒ ประสานและสนับสนุนการปราบยุงลายและกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ในพื้นที่รับผิดชอบอย่างเป็นรูปธรรม และมีการติดตาม และประเมินผลเป็นระยะ ๆ อย่างน้อยปีละครั้ง
๖. ขอให้คณะกรรมการการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงมหาดไทย ดำเนินการให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นของทุกจังหวัด ออกข้อกำหนดท้องถิ่นหรือเทศบัญญัติ โดยอาศัยอำนาจตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข ๒๕๓๕ หมวดเหตุรำคาญ ในการควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายในพื้นที่รับผิดชอบ ซึ่งรวมถึงสถานประกอบการ สถานที่ก่อสร้าง แค้มป์คนงานก่อสร้าง ที่พักอาศัยชั่วคราว เป็นต้น และสนับสนุนให้เกิดบังคับใช้อย่างเหมาะสม
๗. ขอให้สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข ประสานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง สนับสนุนการดำเนินการวิจัยและพัฒนา “สานพลังปราบยุงลาย โดยใช้พื้นที่เป็นฐาน”
๘. ขอให้กระทรวงสาธารณสุข สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ และสำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ ส่งเสริมและสนับสนุนการสานพลังปราบยุงลาย โดยใช้พื้นที่เป็นฐาน ด้วยกลไกและเครื่องมือที่มีอยู่ โดยให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนด้วย
๙. ขอให้เลขาธิการคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติรายงานความก้าวหน้าต่อสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ ๑๐


สามารถดาวน์โหลดเอกสาร สานพลังปราบยุงลาย โดยใช้พื้นที่เป็นฐาน ได้ที่
เอกสากหลัก
http://www.samatcha.org/nha/cms/files/menu_content_files/31/68/203/398/398_20161115021929.doc
เอกสารหลัก/ภาคผนวก
http://www.samatcha.org/nha/cms/files/menu_content_files/31/68/203/399/399_20161115022136.pdf
ร่างมติ
http://www.samatcha.org/nha/cms/files/menu_content_files/31/68/203/400/400_20161115022241.doc

สามารถหาข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
http://www.samatcha.org/