เอช ไอ เอ (HIA) เป็นคำย่อของภาษาอังกฤษ Health Impact Assessment ในขณะที่ภาษาไทยเรียกว่า การประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ มีความหมายว่า “ กระบวนการเรียนรู้ร่วมกันของสังคมในการวิเคราะห์และคาดการณ์ผลกระทบทั้งทางบวกและทางลบต่อสุขภาพของประชาชนที่อาจจะเกิดขึ้นจากนโยบาย โครงการ หรือ กิจกรรม อย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่าง หากดาเนินการในช่วงเวลาและพื้นที่เดียวกัน โดยมีการประยุกต์ใช้เครื่องมือที่หลากหลายและมีกระบวนการมีส่วนร่วมอย่างเหมาะสม เพื่อสนับสนุนให้เกิดการตัดสินใจที่จะเป็นผลดีต่อสุขภาพของประชาชนทั้งระยะสั้นและระยะยาว”

เอช ไอ เอ ในประเทศไทยเริ่มขับเคลื่อนอย่างจริงจังในช่วงที่มีการปฏิรูประบบสุขภาพ เมื่อ ปี พ.ศ. ๒๕๔๓ จนกระทั่งได้มีการบรรจุไว้ใน พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติ ที่มีการประกาศและมีผลบังคับใช้เมื่อ วันที่ ๒๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ การทำ เอช ไอ เอ ตามเจตนารมณ์ของ พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติ มิได้ต้องการให้เป็นเครื่องมือการอนุมัติอนุญาตโครงการ หากแต่หวังมุ่งให้เป็นกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันของสังคม ในการตัดสินใจที่ดีที่สุด เพื่อสุขภาวะของสังคม

โครงการที่เข้าข่าย มาตรา ๖๗ วรรคสอง ต้องทา เอช ไอ เอ
หลัง พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติประกาศใช้ไม่นาน รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐ ก็มีผลบังคับใช้ตามมา โดยได้บัญญัติเรื่อง เอช ไอ เอ ไว้ในหมวดสิทธิชุมชน มาตรา ๖๗ วรรคสอง ความว่า
“ การดำเนินโครงการหรือกิจกรรมที่อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อชุมชนอย่างรุนแรงทั้งทางด้านคุณภาพสิ่งแวดล้อมทรัพยากรธรรมชาติ และสุขภาพ จะกระทำมิได้ เว้นแต่จะได้ศึกษาและประเมินผลกระทบต่อคุณภาพสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนในชุมชน และจัดให้มีกระบวนการรับฟังความคิดเห็นของประชาชนและผู้มีส่วนได้เสียก่อน รวมทั้งได้ให้องค์การอิสระซึ่งประกอบด้วยผู้แทนองค์การเอกชนด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ และผู้แทนสถาบันอุดมศึกษาที่จัดการศึกษาด้านสิ่งแวดล้อมหรือทรัพยากรธรรมชาติหรือด้านสุขภาพ ให้ความเห็นประกอบก่อนมีการดำเนินการดังกล่าว”
จะเห็นได้ว่ารัฐธรรมนูญมีเจตนารมณ์ให้มีการต้องทำเอช ไอ เอ เพื่อปกป้อง คุ้มครอง สุขภาพของประชาชน จากผลกระทบทางลบ จากโครงการและกิจกรรมต่างๆ

แนวทางการทำ เอช ไอ เอ
คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (คสช.) ได้ออกประกาศเรื่องหลักเกณฑ์และวิธีการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ จากนโยบายสาธารณะ พ.ศ. ๒๕๕๒ โดยครอบคลุมการทำ เอช ไอ เอ ใน ๔ แบบ คือ (๑) กรณี โครงการหรือกิจกรรมที่อาจจะก่อให้เกิดผลกระทบอย่างรุนแรงทั้งทางด้านคุณภาพสิ่งแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ และสุขภาพ ตาม มาตรา ๖๗ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๒ (๒) กรณีการกำหนดนโยบายและการดาเนินกิจกรรมด้านการวางแผนพัฒนา (๓) กรณีที่บุคคลหรือคณะบุคคลร้องขอใช้สิทธิตาม มาตรา ๑๑ พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติให้มีการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ และ (๔) กรณีการทำ เอช ไอ เอ เพื่อเป็นกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันของสังคม

การทำ เอช ไอ เอ ตามมาตรา ๖๗ วรรคสอง จะเป็นการบูรณาการทำงานร่วมกันการทำ อี ไอ เอ ไม่ได้แยกเป็นการทำรายงานคนละเล่ม โดยดำเนินการตาม “แนวทางการประเมินผลกระทบทางสุขภาพในรายงานวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมของประเทศ(ฉบับปรับปรุงใหม่)” จัดทำโดย สำนักวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อม สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ทั้งนี้ให้เพิ่มขั้นตอนที่จำเป็นอีก ๒ ขั้นตอน คือ การกำหนดขอบเขตการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพโดยสาธารณะ (Public Scoping) และการตรวจสอบร่างรายงานโดยสาธารณะ (Public Review) โดยให้ยึดแนวปฏิบัติตามประกาศของคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ สำหรับเนื้อหาการประเมินผลกระทบต้องครอบคลุมปัจจัยที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพ ตาม ภาคผนวก ๑ แนบท้ายประกาศด้วย