หากพูดถึงการระดมความคิดเห็นต่อปัญหาหรือหารือถึงการแก้ไขใดๆ ก็ตาม หลายคนคงนึกถึงแต่การนั่งโต๊ะนั่งเก้าอี้ ประจัญหน้าถกเถียงกันอย่างเคร่งเครียด ในห้องประชุ ในเวทีสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 12 เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2562 มีห้องกิจกรรมห้องหนึ่งที่เปลี่ยนภาพความจำนั้นไปโดยสิ้นเชิง โดยมีการใช้ “ละคร” เป็นกระบวนการ ‘หารือเพื่อระดมปัญหาและหาหนทางแก้ไขร่วมกัน’ ภายใต้หัวข้อ ‘เมืองเปลี่ยนคน หรือ คนเปลี่ยนเมือง’ โดยมี ศรชัย ฉัตรวิริยะชัย จากคณะละครเพื่อสังคม ‘มาร็องดู เธียเตอร์’ เป็นผู้กำกับการแสดง หลายคนอาจสงสัยว่า ‘กระบวนการละคร’ จะเปลี่ยนแปลงเมืองได้อย่างไร ผู้กำกับยังคงไม่บอกอะไรมากนัก แต่ขอให้ทุกคนจัดห้องใหม่เป็นวงกลม จากนั้นได้บอกให้ผู้เข้าร่วมเดินไปรอบๆ

“"ผมเพียงอยากบอกว่า เราจะทำอะไรได้มากน้อยแค่ไหนมันอยู่ที่พลังจินตนาการของเราที่ไปพ้นขีดจำกัดของตัวเอง จากเรื่องการเคลื่อนไหวร่างกายและการใช้พื้นที่สาธารณะร่วมกัน เราพยายามคิดแบบเดิมๆ คือ การคิดแก้ปัญหา แต่ตอนนี้อยากให้ใช้ร่างกาย สติปัญญาในร่างกาย ดูว่าทำอะไรได้บ้าง เราต้องทำความคุ้นเคยและอยู่กับร่างกายในอีกแบบหนึ่งก่อน” ผู้กำกับได้บอกผู้เข้าร่วมให้ใช้ท่าทางและความรู้สึกถ่ายทอดความคิด จินตนาการตามคำสั่งอีกหลายกระบวนการ เพื่อค้นหาตัวเอง แยกแยะสิ่งที่ตาเห็นกับสิ่งที่สมอง หลังกิจกรรมเพื่อทำความรู้จักตัวเองผ่านไป กระบวนการต่อไปคือ การตั้งประเด็นเพื่อทดลองใช้กระบวนการละครถอดปัญหาและแนวทางแก้ไข โดยผู้เข้าร่วมกว่า 40 คนช่วยกันค้นหาประเด็นปัญหาจากประสบการณ์ที่เคยพบมา มีตั้งแต่ความสัมพันธ์ระหว่างคนในชุมชนที่ลดลง มือถือกำลังทำให้คนไม่อยากออกจากบ้านหรือไม่ ไม่มีกิจกรรมที่น่าสนใจเพียงพอสำหรับผู้คน การเดินทางที่ไม่ปลอดภัย ไม่สะดวก ไม่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การขาดพื้นที่กว้าง พื้นที่สาธารณะในการทำกิจกรรมต่างๆ สภาพแวดล้อมไม่เหมาะกับการเดินทางของคนพิการหรือผู้สูงวัย เป็นต้น โดยประเด็นที่ถูกเลือกมากที่สุดจากผู้เข้าร่วมคือ ปัญหาชุมชนขาดปฏิสัมพันธ์ หลังได้ประเด็นแล้ว กระบวนการขั้นต่อไปคือ การหาผู้มีส่วนได้ส่วนเสียต่อปัญหาเพื่อให้ผู้เข้าร่วมสวมบทบาทสมมติในการแสดง เช่น ผู้ว่าราชการจังหวัด ผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พระสงฆ์ ผู้นำชุมชน นักธุรกิจเอกชน อสม. ผู้ปกครอง วัยรุ่น ผู้พิการ ผู้สูงอายุ รวมทั้งปัจจัยนามธรรมที่เป็นเป้าหมายสุดท้ายที่ต้องการให้เกิดขึ้นและปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อปัญหา เช่น ความสุข และ งบประมาณ โดยผู้เข้าร่วมเวทีส่วนหนึ่ง จะได้รับป้ายเพื่อแสดงตามบทบาทเหล่านี้โดยไม่ต้องพูด แต่ให้แสดงท่าทางตามจินตนาการของตนต่อบทบาทสมมตินั้นๆ ขณะที่คนที่ไม่ได้แสดง จะเป็นผู้สังเกตการณ์หรือนักวิจัยสังคมที่ต้องพิจารณากริยาท่าทาง ความเคลื่อนไหวของผู้แสดงทุกคนว่าเป็นอย่างไร คิดอะไร เกิดอะไร และภาพที่เห็นสะท้อนมุมมองอะไรบ้าง

เมื่อจบการแสดง ผู้กำกับชวนทุกคนร่วมกันถอดรหัสจากความเคลื่อนไหว ผู้ว่าฯ เป็นเสมือนจุดที่หลายคนวิ่งเข้ามาหาโดยเฉพาะกลุ่มที่มีอำนาจแบบทางการ เช่น ผู้นำชุมชน ผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น นักธุรกิจเอกชน ขณะที่ผู้เดือดร้อน คือ ผู้พิการ ผู้สูงอายุ เหมือนจะขยับได้ช้า ถูกละเลย ไม่สามารถเข้าถึงผู้มีอำนาจหรือใช้พื้นที่สาธารณะได้ มีเพียงผู้ที่แสดงบทบาทเป็นพระสงฆ์เท่านั้นที่ให้ความสนใจและเข้าไปโอบอุ้ม และความชัดเจนถึงสายสัมพันธ์ของผู้ปกครองและวัย