สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.)ไขกุญแจความสำเร็จในการริเริ่มสร้างระบบดูแลระยะยาวสำหรับผู้สูงอายุภาวะพึ่งพิง มติจากสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 2 ชี้คุณค่าสมัชชาสุขภาพแห่งชาติเกิดจากการสานพลังทุกภาคส่วน รุดหน้าขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพ พร้อมประกาศความพร้อมสำหรับสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 4 วันที่ 2-4กุมภาพันธ์ ศกนี้ ณ ศูนย์ประชุมสหประชาชาติ กรุงเทพฯ
วันนี้ (27 มกราคม 2555) ที่สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) เวที สช.เจาะประเด็น หัวข้อ คุณค่ามติสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ : สุขภาวะผู้สูงอายุในภาวะพึ่งพิง ได้รายงานความคืบหน้าในการผลักดันมติสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 2 พ.ศ.2552ชื่อมติ การพัฒนาระบบการดูแลระยะยาว สำหรับผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง ซึ่งต้องนำเสนอต่อที่ประชุมสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 4 พ.ศ.2554 อันเป็นไปตามที่ระบุในมติดังกล่าว
นายสุพัฒน์ ธนะพิงค์พงษ์ ประธานคณะกรรมการขับเคลื่อนและติดตามผลการดำเนินงานตามมติสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ กล่าวว่าการทำงานแบบ สมัชชา ถือเป็นเครื่องมือใหม่ในการผลักดันนโยบายสาธารณะด้านสุขภาพอย่างมีส่วนร่วม จากเดิมทีมักใช้วัฒนธรรมการทำงานแบบบนลงล่าง ก่อให้เกิดความไม่เข้าใจหรือไม่รู้สึกเป็นเจ้าของร่วม ทำให้นโยบายไม่ได้ผลเท่าที่ควร สมัชชาสุขภาพได้ทำหน้าที่ชักชวนภาคส่วนต่างๆ มามีส่วนร่วมในการร่างมติและผลักดันมตินั้นให้เกิดผลจริง ซึ่งในสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 4 จะมีทั้งสิ้น 34 มติเพื่อสร้างเวทีของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกระบวนการสำคัญในการสร้างสรรค์พลังทางสังคม
หัวใจสำคัญคือเราได้เชิญคนที่ร่างมติ หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ภาคเอกชน และประชาชนมาร่วมทำงานด้วยกัน เมื่อได้คนที่ทั้งเข้าใจและสนใจในประเด็นดังกล่าว ก็เกิดการทำงานที่มีส่วนร่วมอย่างสมานฉันท์ กล่าวคือเป็นมิตรที่ดีต่อกัน ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ มติการพัฒนาระบบการดูแลระยะยาว สำหรับผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิงผมสังเกตเห็นว่า เมื่อหลายภาคส่วนได้มานั่งพูดคุยแลกเปลี่ยน รายงานสถานการณ์ ก็เกิดการขอความช่วยเหลือในส่วนที่ติดขัด หน่วยงานที่เกี่ยวข้องก็จะช่วยกันติดตามประเมินผล นี่คือความงดงามจากการพูดคุยอย่างฉันท์มิตร ไม่ใช่การตั้งท่าตำหนิกัน
เช่นเดียวกันกับในมติอื่นๆ ที่เราจะนำดอกผลจากการทำงานมารายงานในสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 4 เพื่อสร้างบรรยากาศของการแลกเปลี่ยน เชิดชูและชื่นชมดอกไม้แต่ละดอก ซึ่งส่งผลให้สังคมเห็นแบบอย่างของการทำงานร่วมกัน
ด้านนายแพทย์นันทศักดิ์ ธรรมานวัตร์ผู้อำนวยการสถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ได้บอกเล่าถึงภาพรวมการขับเคลื่อนมติ การพัฒนาระบบการดูแลระยะยาว สำหรับผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง ว่า ในปี 2552 สมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 2 ได้หยิบยกประเด็นนี้ขึ้นมาเป็นหนึ่งในมติของสมัชชาสุขภาพ ซึ่งประจวบเหมาะกับประเด็นของสมัชชาผู้สูงอายุ จึงมีมติร่วมกันในสาระสำคัญคือ ให้รัฐมีหน้าที่จัดการดูแลผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง โดยใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐานหลัก ซึ่งคณะรัฐมนตรีสมัยนั้น (มีนาคม 2553) ได้มีมติให้ความเห็นชอบให้คณะกรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติ (กผส.) เป็นกลไกหลักในการขับเคลื่อน ซึ่งต่อมา กผส.ได้แต่งตั้งกลไกขับเคลื่อนโดยมีปลัดกระทรวงสาธารณสุขเป็นประธาน โดยจัดทำแผนปฏิบัติการผลักดันและขับเคลื่อนประเด็นการดูแลผู้สูงอายุระยะยาว (3ปี พ.ศ.2554-2556) ที่ระบุสามประเด็นหลัก มุ่งบูรณาการโดยพร้อมเพรียงทั้งระดับท้องถิ่น ส่วนกลาง การเงินและการคลัง เป็นกรอบในการดำเนินการ
สังคมไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุตั้งแต่ปี 2548 ปัจจุบันเรามีผู้สูงอายุร้อยละ 12 หรือ 8 ล้านคน ในขณะที่มีอัตราการเกิดเพียง 1.5 คนต่อครอบครัว ซึ่งถือเป็นสัญญาณแจ้งให้รัฐและเอกชนจำต้องสานพลังกับภาควิชาการและประชาสังคม เร่งเตรียมการวางระบบการดูแลพลเมืองกลุ่มนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง ไม่อาจช่วยเหลือตัวเองได้
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ร.อ.หญิง ดร.ศิริพันธุ์ สาสัตย์ อาจารย์ประจำคณะพยาบาลศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้สะท้อนถึงความก้าวหน้าในประเด็นการดูแลผู้สูงอายุในภาวะพึ่งพิงว่าเกิดการรับรู้และเข้าใจในวงวิชาการมากขึ้นทำให้เกิดงานวิจัยซึ่งสนับสนุนให้ประเด็นนี้ได้นำเสนอเข้าสู่สมัชชาสุขภาพแห่งชาติและเป็นที่สนใจของคณะกรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติซึ่งยังผลให้ภาครัฐตระหนักถึงปัญหาดังกล่าว และให้กองทุนสำหรับการศึกษาวิจัยเพิ่มเติม ซึ่งเชื่อว่าสิ่งเหล่านี้จะเดินหน้าสู่การแก้ไขตัวบทกฎหมายเพื่อปกป้องผู้สูงอายุในภาวะพึ่งพิงมากขึ้น
ปัจจุบันนี้กรมอนามัยได้นำผลการศึกษาไปใช้ในชุมชม จนเกิดการสร้างตำบลต้นแบบในการดูแลระยะยาวขึ้น กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ได้สร้างกลไกอาสาสมัครที่ดูแลผู้สูงอายุในภาวะพึ่งพิง สภาการพยาบาลได้ร่างมาตรฐานสถานพยาบาลผู้ป่วยเรื้อรัง กระทรวงศึกษาได้พัฒนาหลักสูตรการแพทย์เวชศาสตร์ผู้สูงอายุ พยาบาลเฉพาะทาง และพยาบาลผู้เชี่ยวชาญผู้สูงอายุ ด้านผู้ดูแลและผู้ช่วยดูแล กรมอนามัยก็ได้พัฒนาหลักสูตรเหล่านี้ออกมา กระทรวงแรงงานได้พัฒนามาตรฐานความรู้สำหรับผู้ดูแล
นี่คือตัวอย่างความสำเร็จเบื้องต้นของพลังขับเคลื่อนมติสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ซึ่งส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยยะสำคัญ ตอกย้ำคุณค่าสมัชชาสุขภาพที่ให้ความสำคัญกับการได้มาของมติแต่ละเรื่องที่เรียกว่า กระบวนการประชาธิปไตยอย่างมีส่วนร่วม โดยสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งต่อไป (ครั้งที่ 4) จะจัดขึ้นที่ศูนย์ประชุมสหประชาชาติ กรุงเทพฯ ระหว่างวันที่ 2-4 กุมภาพันธ์ 2555 ภายใต้แนวคิดหลัก รับมือภัยพิบัติ จัดการภัยสุขภาวะ