รายงานสุขภาวะภาคเหนือ รายการสานใจสานพลัง เรื่อง”เมนู อาหารยอดฮิตล้านนา”
รายงานโดย ลุงจ๊าง สันป่าตอง หรือ นาย ไพศาล ภิโลคำ
สภาพอากาศทางล้านนา หรือ ภาคเหนือตอนบน กำลังเข้าสู่สภาพอากาศหลังจากฤดูร้อนเข้าสู่ฤดูฝน ช่วงเดือน พฤษภาคม –สิงหาคม ของทุกปี หรือ บางปี เริ่ม เดือน มิถุนายน ปีนี้สภาพฝนตกมาช้ากว่ากำหนดเพราะว่าทุกปี จะเริ่มตก เดือน เมษายน พายุฝนฟ้าคะนอง ปีนี้มันเป็นช่วง ฤดูแล้ง ทำให้ปริมาณน้ำในป่าละเมาะ ป่าเบญจพรรณ มีน้อย
เห็ดถ๊อบ หรือ เห็ดเผาะ
เป็นเห็ดที่ขึ้นตามป่าละเมาะหรือป่าเบญจพรรณ จะพบในป่าภาคเหนือ และ ตะวันออกเฉียงเหนือ บางพื้นที่ คนล้านนาสามารถคำนวณได้เลยว่า หลังจากฝนตกห่าแรก เมื่อดินเปียกน้ำชุ่มช่ำ จะมีแมงชนิดหนึ่งออกมา เรียกว่า แมงวมัน จากนั้น ๑ อาทิตย์หลัง เมื่อมีความร้อนอบอ้าว สัณนิษฐานได้เลยว่า มี เห็ดถ๊อบ หรือ เห็ดเผาะงอกตามมา ส่วนใหญ่ จะพบมากใน เขตจังหวัด เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ลำพูน ลำปาง พะเยา เชียงราย แพร่ น่าน ๘ จังหวัดทางภาคเหนือ อาจมีแถว อุตรดิตถ์ หรือ แม่สอด ตาก บ้างประปลาย
ลักษณะ เห็ดถ็อบ หรือ เห็ดเผาะ มีลำตัวกลม เปลือกด้านนอกสีขาวเมื่อคลุกดินจะมีสีตามสภาพดิน เช่น แดง เหลือง ดำ เปลือกด้านในสีขาว เวลาเห็ดงอกที่ดินตรงบริเวณต้นไม่ต้น เหียง ตึง ไม้เหมือด หรือต้นไม้ชนิดอื่น ที่ดินจะปริแตก เป็นรอย
วิธีการเก็บ
ชาวบ้าน จะทำเครื่องมือ เรียกว่า “งอง” นิยมตีเหล็กบาง-แล้วงอเป็นเป็น เสียม งอเข้าหาตัวผู้เก็บ และ จัดทำด้าม งอง ยาวประมาณ ๓๐ ซม. เพื่อสะดวกในการบรรจุ ย่าม กระสอบเหมาะสำหรับการเดินทางไปหาของป่า ชาวบ้านจะใช้ ย่าม หรือ ถุงกระสอบ กระบุง หรือ ก๋วย ทางชนเผ่า ใช้ แจ็ก บรรจุ
ระยะเวลาในการเก็บ
เวลาในการเก็บทางล้านนา นิยมเก็บ เวลา ๐๕.๐๐ น.เพื่อเป็นเช้าตรู่ จากนั้นก็ออกไปเสาะหาตามป่าละเมาะ ป่าเบญจพรรณ ตั้งแต่ เช้าตรู่ซึ่งมีอากาศเย็น และสามารถวางขายได้ยามเช้า


รายการอาหารที่ปรุง
๑.รายการต้ม
คนล้านนานิยมต้มใส่เกลือ และใส่ใบมะเม่า ต้มให้สุกและนำมาทาน
๒.รายการแกง
นิยมแกงใส่หน่อไม้ดอง และใส่กระดูกหมู –เนื้อ ใส่น้ำและเครื่องปรุงตามที่ต้องการ
๓.รายการผัด
นิยมผัดพริกแกง ใส่กะทิ ทานกับข้าวสวยอร่อย ลำแต้ ๆ
๔.รายการนึ่ง
นิยมนึ่งเพื่อนำมาบริโภคทีหลัง หรือเรียกว่า การถนอมอาหาร
ข้อควรระวัง
๑.เห็ดที่งอกตาม ต้นสน ป่าสน เป็นเห็ดที่มีพิษ
๒.เห็ดที่งอกใกล้ โรงงาน เป็นเห็ดที่สารพิษ
๓.การป้องกัน เห็ดพิษ นิยม ใช้ ช้อนเงิน หรือ ไม้ด้าม คนข้าวเหนียวที่ทำจากไม้เหมือดตบ ใส่ลงต้มในหม้อ เมื่อ ภาชนะๆที่ มีสี เช่น สีแดง เหลือง แสดงว่าเป็นเห็ดมีพิษ คนล้านนาจะไม่นิยมนำมารับประทาน
๔. อย่าลืม กินร้อน ช้อนกลางทุกมื้อ เพราะป้องกันเชื้อแบคทีเรีย ช่วงฤดูกาลนี้
ขอได้รับความขอบคุณ จาก ลุงจ๊าง สันป่าตอง หรือ นาย ไพศาล ภิโลคำ รายงานจาก บ้านร้องตีมีด-ปู่ก๋อง ม.๖ ต.ทุ่งสะโตก อ.สันป่าตอง จ.เชียงใหม่