สมัชชาสุขภาพ ๗ / ร่างมติ ๔ การกำจัดปญั หาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในประชาชน
สมัชชาสุขภาพแห่งชาติครัง้ ที่ ๗
ระเบียบวาระที่ ๒.๔ การกำจัดปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในประชาชน

สมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครัง้ ที่เจ็ด
ได้พิจารณารายงานเรื่องการกำจัดปญั หาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในประชาชน๑
ตระหนักว่า การกำจัดปญั หาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในประชาชนเป็นประโยชน์ในการลดการ
ป่วยและการตายด้วยมะเร็งท่อน้ำดีที่ป้องกันได้และรักษาได้ หากค้นพบอาการแรกเริ่มได้เร็ว แต่ต้องเป็นการ
ดำเนินการแบบบูรณาการ โดยครอบคลุมตั้งแต่เรื่องการป้องกันมิให้มีการปนเปื้อนของอุจจาระในแหล่งน้ำ
ทุกประเภทเพื่อทำให้ปลาปลอดพยาธิใบไม้ตับ ปลูกฝงั ค่านิยมและสร้างวัฒนธรรมให้กับทุกเพศและทุกกลุ่ม
วัยในการกินปลาที่ปรุงสุก ตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยง ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเสี่ยงในกลุ่มผู้เป็นพยาธิใบไม้ตับมี
ระบบเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคโดยใช้ชุมชนและโรงเรียนเป็นฐาน โดยการรวมพลังความร่วมมือของ
ภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม

กังวล และห่วงใยว่า ที่ผ่านมาการดำเนินการแก้ปญั หายังไม่ต่อเนื่อง จริงจัง และขาดความร่วมมือจาก
หน่วยงานราชการและภาคีเครือข่าย หากสามารถทำให้ปญั หานี้เป็นวาระแห่งชาติได้ มีโอกาสที่ประเทศจะ
กำจัดการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับได้ ภายในระยะเวลา ๑๐ ปี และ ปญั หาการเสียชีวิตจากมะเร็งท่อน้ำดีจะลด
จำนวนลงมากกว่าครึ่งในอีก ๒๐ ปีข้างหน้าจนกระทัง่ ไม่เป็นปญั หาที่สำคัญทางด้านสาธารณสุข

ชื่นชมว่า หน่วยงาน เช่น กระทรวงสาธารณสุข สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเขต
กระทรวงศึกษาธิการ สถาบันอุดมศึกษา มูลนิธิและองค์กรเอกชนและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้ดำเนินการ
เพื่อควบคุมปญั หาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีอย่างจริงจังและต่อเนื่อง แต่ยังมีช่องทางในการพัฒนาอีก

จึงมีมติดังต่อไปนี้
๑. ขอให้กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมควบคุมโรค กรมการแพทย์ กรมอนามัย กรมสนับสนุนบริการ
สุขภาพ กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เป็น
เจ้าภาพหลัก ร่วมกับกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงวัฒนธรรม เครือข่ายองค์กรท้องถิ่น
กรมปศุสัตว์ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) สถาบันวิชาการ และหน่วยงาน องค์กรที่
เกี่ยวข้องกับการประกันสุขภาพ ทั้งภาครัฐและเอกชน จัดทำแผนยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดปัญหาพยาธิ
ใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ให้เสร็จภายใน ๖เดือน

๒. เพื่อให้การจัดทำแผนยุทธศาสตร์ฯดังกล่าวเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ จึงขอให้หน่วยงานต่างๆ
ภายในกระทรวงสาธารณสุข ดำเนินการในประเด็นต่อไปนี้
๒.๑ กรมควบคุมโรค โดยสำนักโรคติดต่อทัว่ ไป เป็นแกนหลักในการผลักดัน ขับเคลื่อนแผน
ยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดปญั หาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี พัฒนาองค์ความรู้ จัดระบบเฝ้าระวังโรค
ตรวจคัดกรอง สนับสนุนวิชาการในการควบคุมโรค และติดตามความก้าวหน้าตามแผนยุทธศาสตร์ฯ ร่วมกับ
ภาคีเครือข่ายภาครัฐ ภาคประชาสังคม
๒.๒ กรมการแพทย์ โดยสถาบันมะเร็งแห่งชาติ พัฒนาระบบทะเบียนมะเร็งท่อน้ำดีและสนับสนุน
วิชาการ ผลักดันการคัดกรอง วินิจฉัย รักษาผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำดีให้ได้ในระยะแรกเริ่ม
๒.๓ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ พัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.)
ในพื้นที่ตำบลจัดการสุขภาพ ให้เป็นนักจัดการสุขภาพชุมชน มีความรู้ในการป้องกันโรค จัดกระบวนสร้างสุข
นิสัย และร่วมจัดกิจกรรมรณรงค์ ตลอดจนทำตัวเป็นแบบอย่างในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ ที่นำไปสู่การ
ป้องกันควบคุมโรคในพื้นที่
๒.๔ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข พัฒนาเครือข่ายหน่วยบริการในการตรวจวินิจฉัย การคัด
กรอง และการรักษาโรคมะเร็งท่อน้ำดีอย่างทัว่ ถึงและมีประสิทธิภาพ โดยมีบุคลากรที่มีทักษะทัง้ ในด้านการ
ป้องกันควบคุมโรค เพื่อให้สามารถใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมในการตรวจคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงและ
ให้มีระบบในการปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ จัดให้มีการฝึกอบรมศัลยแพทย์
เพิ่มเติมเพื่อให้สามารถรักษาผู้ป่วยได้อย่างดีในโรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทัว่ ไปในจังหวัดที่มีปญั หา ให้
ประชาชนเข้าถึงระบบบริการสุขภาพเพื่อการตรวจรักษาในพื้นที่ของตนเอง และไม่เป็นภาระด้านการเงินกับ
ผู้ป่วย
๒.๕ กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ร่วมกับโรงพยาบาลการแพทย์แผน
ไทย และการแพทย์ผสมผสานด้านมะเร็งอโรคยศาลคำประมง เป็นโรงพยาบาลนำร่อง องค์กรภาคีเครือข่าย
และจิตอาสา ซึ่งมีบทบาทและเป็นทางเลือกในการดูแลรักษาแบบประคับประคอง (Palliative care) ผู้ป่วย
โรคมะเร็งท่อน้ำดี โดยใช้สมุนไพรไทยและภูมิปญั ญาแพทย์แผนไทย ร่วมกับการดูแลแบบผสมผสาน เพื่อ
พัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและครอบครัว
๒.๖ กรมอนามัย สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ร่วมกับภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง พัฒนา
ศักยภาพผู้ประกอบการร้านอาหาร/ผลิตภัณฑ์อาหารพื้นบ้านให้มีความรู้ และตระหนักถึงความสำคัญในการ
ปฏิบัติให้ถูกสุขลักษณะ และขอความร่วมมือมิให้มีการจำหน่ายอาหารเมนูปลาดิบ (ปลาน้ำจืดมีเกล็ด) เพื่อ
ป้องกันการปนเปื้อนพยาธิใบไม้ตับสู่อาหารและสนับสนุน ส่งเสริมให้ท้องถิ่นมีข้อบัญญัติหรือมาตรการสังคม
ในการกำจัดสิ่งปฏิกูลอย่างถูกหลักสุขาภิบาล

๓. ขอให้สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.)ในพื้นที่ กำหนดเรื่องนี้เป็นปญั หาสำคัญ
และสนับสนุนงบประมาณในการดำเนินงานเพื่อแก้ไขปญั หาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในพื้นที่
๔. ขอให้กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น ประสานองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการส่งเสริม
สนับสนุนให้ท้องถิ่นมีข้อบัญญัติหรือมาตรการสังคมในการกำจัดสิ่งปฏิกูลอย่างถูกหลักสุขาภิบาล การรักษา
ความสะอาดในที่สาธารณะ ตลอดจนแก้ไขปญั หาเรื่องพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ในพื้นที่เสี่ยงตาม
ศักยภาพและสถานะทางการคลังขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแต่ละแห่ง

๕. ขอให้กระทรวงศึกษาธิการ ดำเนินการในประเด็นต่อไปนี้
๕.๑ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) จัดกระบวนการเรียนการสอนใน
โรงเรียนที่สอดคล้องกับบริบทท้องถิ่น เพื่อให้เด็กเตรียมอนุบาล วัยเรียน วัยรุ่น ตระหนักและมีค่านิยมการกิน
ใหม่ไม่กินอาหารเมนูเสี่ยงและปรุงดิบ
สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) จัดกระบวนการ
เรียนรู้ที่สอดคล้องกับบริบทท้องถิ่น เพื่อให้นักศึกษา กศน.และประชาชน ตระหนักและมีค่านิยมการกินใหม่
ไม่กินอาหารปรุงดิบ

๖. ขอให้สถาบันอุดมศึกษาร่วมกับกรมปศุสัตว์ และสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข ร่วมมือศึกษาวิจัย
ทางสังคม พฤติกรรม นิเวศวิทยา การเกิดโรคและการรักษา และการได้มาซึ่งความรู้ อันจะนำไปสู่การกำจัด
ปญั หานี้ รวมถึงส่งเสริมการนำผลไปใช้กำหนดนโยบาย มาตรการสังคมและท้องถิ่น

๗. ขอให้กรมประชาสัมพันธ์ ร่วมกับ กระทรวงวัฒนธรรม สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้าง
สุขภาพ(สสส.) สนับสนุนการขับเคลื่อนทางสังคม และสื่อสารสาธารณะร่วมกับองค์กรอื่นๆ ให้ประชาชนรับรู้
เข้าใจ ตระหนักถึงภาวะเสี่ยง ป้องกันตนเองจากการติดพยาธิใบไม้ตับ และสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของ
ชุมชนและสังคม

๘. ขอให้สมาชิกสมัชชาสุขภาพแห่งชาติสนับสนุนให้สมัชชาสุขภาพในพื้นที่ ส่งเสริมและติดตามผล
การดำเนินงานและความก้าวหน้าในพื้นที่ของตนเอง

๙. ขอให้เลขาธิการคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ รายงานความก้าวหน้าต่อสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ
ครัง้ ที่ ๘