สมัชชาสุขภาพ ๗ / ร่างมติ ๒ การจัดการสเตอรอยด์ที่คุกคามสุขภาพคนไทย
สมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครัง้ ที่ ๗
ระเบียบวาระที่ ๒.๒ การจัดการสเตอรอยด์ที่คุกคามสุขภาพคนไทย
สมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครัง้ ที่เจ็ด
ได้พิจารณารายงานเรื่อง การจัดการสเตอรอยด์ที่คุกคามสุขภาพคนไทย๑
รับทราบ ว่าสเตอรอยด์ซึ่งมีประโยชน์มากในทางการแพทย์ เช่น ใช้บรรเทาการแพ้หรือลดการ
อักเสบที่รุนแรง รักษาโรคบางชนิดที่เกิดจากภูมิคุ้มกันผิดปกติ มีจำหน่ายในหลายรูปแบบ เช่น ชนิด
รับประทาน ชนิดฉีด ชนิดทาภายนอก แต่การใช้ยานี้อาจทำให้เกิดอันตรายรุนแรง จึงต้องอยู่ในความดูแล
ของแพทย์ สเตอรอย์ดที่นำไปใช้ในทางที่ผิดมากเป็นยาจำพวก "คอร์ติโคสเตอรอยด์" โดยเฉพาะเดกซาเมทา
โซนและเพรดนิโซโลน มีการจำหน่ายในรูปแบบที่หลากหลายทัง้ จัดเป็นยาชุด หรือผสมเข้าไปในยาลูกกลอน
ยาแผนโบราณ เครื่องดื่มสุขภาพหรือเครื่องสำอาง ร่วมกับการโฆษณาชวนเชื่อหรือขายตรง ส่งผลให้
ประชาชนจำนวนมากในทุกภาคของประเทศบริโภคสเตอรอยด์โดยไม่รู้ตัว เกิดปญั หาร้ายแรงต่อสุขภาพต้อง
เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลจากอาการเจ็บป่วยต่างๆ เช่น แผลในกระเพาะอาหารหรือลำไส้รุนแรงอาจถึง
ขัน้ ทะลุ กระดูกพรุนแตกหักง่าย ติดเชื้อรุนแรง การลดหรือหยุดยาทันทีอาจทำให้มีอาการขาดยา ความดัน
เลือดต่ำ หมดสติ หรือเกิดอาการทางจิตได้

กังวล สถานการณ์การใช้ยาสเตอรอยด์ที่ไม่เหมาะสม และการระบาดของสเตอรอยด์ในยาชุด ยาแผน
โบราณ และผลิตภัณฑ์อื่นๆ

ห่วงใย ว่าประชาชนจะได้รับผลเสียหายจากการใช้ยาสเตอรอยด์

ตระหนัก ถึงความจำเป็นที่ต้องมีการป้องกันและแก้ไขปญั หาสุขภาพจากการใช้ยาสเตอรอยด์อย่าง
ยัง่ ยืน โดยบูรณาการการทำงานร่วมกันของทุกภาคส่วน เพื่อป้องกัน ปราบปรามการใช้ยาสเตอรอยด์โดยไม่

มีข้อบ่งชี้ รวมทัง้ คัดกรองและรักษาผู้ป่วยที่ได้รับอันตรายจากสเตอรอยด์โดยไม่รู้

ตระหนัก ถึงกฎหมายต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งปจั จุบันยังไม่มีการบังคับใช้อย่างมีประสิทธิภาพและไม่

ทันต่อสถานการณ์ปญั หา
เห็นว่า ทุกภาคส่วนมีหน้าที่สำคัญในการช่วยแก้ไขสถานการณ์ให้ดีขึ้น ได้แก่ ภาคราชการ องค์กร
วิชาชีพ องค์กรที่ดูแลการบังคับใช้กฎหมาย หน่วยบริการสุขภาพ ภาคธุรกิจและอุตสาหกรรม ภาคประชาชน
และประชาสังคม
จึงมีมติดังต่อไปนี้

๑. ขอให้กระทรวงพาณิชย์โดยกรมการค้าต่างประเทศ ร่วมกับ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและ
ยา กระทรวงสาธารณสุข และกรมศุลกากร กระทรวงการคลัง ดำเนินการพัฒนากฎหมายให้สเตอรอยด์ (ทัง้
วัตถุดิบและยาสำเร็จรูป) เป็นสินค้าที่ต้องขออนุญาตนำเข้าจากกระทรวงพาณิชย์ ตามพระราชบัญญัติการ

๑ เอกสารสมัชชาสุขภาพ ๗/ หลัก ๒

ส่งออกไปนอกและการนำเข้าในราชอาณาจักรซึ่งสินค้า พ.ศ. ๒๕๕๒ เพื่อเข้มงวดการตรวจปล่อยสเตอรอยด์
ณ ด่านศุลกากร และเพิ่มบทลงโทษทางแพ่งและอาญาแก่ผู้ฝ่าฝืน

๒. ขอให้กรมศุลกากร ร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา จัดทำแผนการดำเนินงาน
ร่วมกันโดยกำหนดมาตรการและตัวชี้วัดที่ชัดเจนเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการตรวจสอบและเฝ้าระวังการ
ลักลอบนำเข้าสเตอรอยด์ในรูปแบบต่างๆ เช่น การนำติดตัวเข้ามา การไม่แจ้งในใบรายการสินค้า เป็นต้น

๓. ขอให้สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา
๓.๑ เร่งดำเนินการจัดทำกฎหมายระดับรองจากกฎกระทรวงที่เกี่ยวข้อง เพื่อจำกัดช่อง
ทางการจำหน่าย จำกัดปริมาณการผลิต นำเข้าและจำหน่ายยาสเตอรอยด์ (ทัง้ วัตถุดิบและยาสำเร็จรูป) และ
ทบทวนทะเบียนตำรับยาสเตอรอยด์ ให้เอื้อต่อการนำไปใช้อย่างถูกต้องตามความจำเป็นด้านสุขภาพ
๓.๒ ออกกฎหมายให้ผู้รับอนุญาตยาต้องรายงานการขาย ผลิต นำเข้ายาสเตอรอยด์ (ทั้งวัตถุดิบและยาสำเร็จรูป)
๓.๓ ดำเนินการร่วมกับกรมศุลกากร สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด ผู้ประกอบการผลิต
นำเข้าและจำหน่ายยาแผนปัจจุบัน และสมาคมภาคเอกชนที่เกี่ยวข้อง พัฒนาและจัดการฐานข้อมูลการ
กระจายสเตอรอยด์ เพื่อให้ได้ข้อมูลที่เชื่อมโยงกันและเป็นปัจจุบัน ตั้งแต่การนำเข้าวัตถุดิบ การผลิตยา
สำเร็จรูป และการจำหน่ายของแหล่งกระจายยา เช่น ร้านยา สถานบริการสุขภาพ
๓.๔ เป็นหน่วยงานหลักในการพัฒนาระบบรายงานและประเมินผลมาตรการการจัดการ
สเตอรอยด์ในภาพรวมของประเทศ เป็นระยะอย่างต่อเนื่อง

๔. ขอให้สภาเภสัชกรรมและสภาวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง ดำเนินการรณรงค์และเผยแพร่ข้อมูลข่าวสาร
เกี่ยวกับปญั หายาสเตอรอยด์ เพื่อเพิ่มการมีส่วนร่วมของผู้ประกอบวิชาชีพในการป้องกันและแก้ไขปญั หา
รวมทั้งกำกับดูแล และดำเนินการด้านจรรยาบรรณกับผู้ประกอบวิชาชีพที่กระทำผิดเกี่ยวกับการใช้
ยาสเตอรอยด์

๕. ขอให้กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก
ดำเนินการรณรงค์และเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับปญั หาสเตอรอยด์ ให้แก่ผู้ประกอบการสถานพยาบาล
แผนไทย เพื่อสร้างความตระหนักถึงอันตรายในการใช้สเตอรอยด์ หรือผลิตยาผสมสเตอรอยด์

๖. ขอให้สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ร่วมกับ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด สำนักงาน
พระพุทธศาสนาแห่งชาติ และสำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัด ดำเนินการร่วมกับเครือข่ายพระสงฆ์ต่างๆ
ร่วมกัน สร้างความรู้ ความเข้าใจของวัดและพระสงฆ์เกี่ยวกับกฎหมายด้านการผลิต จำหน่ายและใช้ยา
รวมทัง้ อันตรายจากการใช้สเตอรอยด์ เพื่อให้เกิดความร่วมมือในการปฏิบัติให้เป็นไปตามกฎหมาย

๗. ขอให้สำนักงานตำรวจแห่งชาติ โดย กองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับการ
คุ้มครองผู้บริโภค (บก.ปคบ.) ร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด
ร่วมกันจัดทำแผนบูรณาการเพื่อป้องกัน เฝ้าระวังและปราบปรามผู้ฝ่าฝืนกฎหมายหรือปลอมปนสเตอรอยด์
ให้สามารถสืบสวน สอบสวนเชิงลึก และบังคับใช้กฎหมายอย่างเคร่งครัด ครอบคลุมแหล่งกระจายยาที่มี
33 ความเสี่ยง

๘. ขอให้ศูนย์รับเรื่องร้องเรียน เครือข่ายคุ้มครองผู้บริโภค และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน
ร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และหน่วยงานสาธารณสุขร่วมกันเป็นกลไกพื้นที่ดำเนินการตรวจเฝ้า
ระวังและจัดการปญั หาสเตอรอยด์ และแจ้งเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องดำเนินการต่อไป

๙. ขอให้กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
และสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สนับสนุนการดำเนินงานและงบประมาณให้หน่วยงานหรือ
เครือข่ายในพื้นที่ดำเนินการจัดการปญั หาสเตอรอยด์ และยกระดับระบบการตรวจเฝ้าระวัง และจัดการปญั หา
ในพื้นที่ รวมทัง้ ส่งเสริมความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับสเตอรอยด์

๑๐. ขอให้กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ และสำนักบริหารการสาธารณสุข(สบรส.)กระทรวง
สาธารณสุข ร่วมกับสถานพยาบาลทัง้ ของรัฐและเอกชน และสมาคมผู้ประกอบการ
๑๐.๑ ดูแลคัดกรอง และส่งต่อผู้ป่วยที่มีปญั หาจากสเตอรอยด์
๑๐.๒ พัฒนาศักยภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และบุคลากรทางการ
แพทย์ ในการค้นหา คัดกรองและรักษาผู้ป่วยที่ได้รับอันตรายจากสเตอรอยด์

๑๑. ขอให้ผู้ประกอบการด้านยา ผู้ประกอบการสถานพยาบาล และสมาคม ชมรม เครือข่ายที่
เกี่ยวข้องกับการประกอบการ (สถานพยาบาล ผลิตยา ขายยา และนำเข้ายา)
๑๑.๑ รณรงค์และขอความร่วมมือกับสมาชิกให้ปฏิบัติตามกฎหมาย
๑๑.๒ ให้ความร่วมมือในการรายงานและสอบสวนสาเหตุผู้ป่วยที่ได้รับอันตรายจาก
สเตอรอยด์ต่อสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา และ/หรือ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด

๑๒. ขอให้เลขาธิการคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ รายงานความก้าวหน้าต่อสมัชชาสุขภาพ
แห่งชาติ ครัง้ ที่ ๙