ห้องเสวนานโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วม “กระบวนเกมการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ (HIA)” ในงานประชุมสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ ๑๐ ในวันที่ ๒๑ ธันวาคม ๒๕๖๐ กลายเป็นเวทีที่สร้างความแปลกใจให้กับผู้ร่วมเสวนา ตามติดมาด้วยเสียงหัวเราะอย่างสนุกสนาน แตกต่างไปจากการบรรยาย HIA ครั้งไหนๆ

“เกมการ์ด HIA เกมบิงโก และ เกมจิ๊กซอว์” สอดแทรกเนื้อหา HIA อย่างกลมกลืน ถูกนำมาใช้อธิบายสาระสำคัญ เปลี่ยนบรรยากาศจากการเลกเชอร์มาเป็นการเรียนรู้แบบมีมิติ เข้าถึงวิถีของคนยุคใหม่มากขึ้น

“การเรียนรู้แบบสั้นๆ กระชับๆ พร้อมเกมที่สนุกสนานเพลิดเพลิน จะเข้าถึงคนในยุคนี้ได้มากกว่า” อ.สัญชัย สูติพันธ์วิหาร คณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และร่วมเป็นกรรมการในคณะกรรมการพัฒนาระบบและกลไกการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ (HIA Commission) กล่าว ก่อนให้ข้อมูลต่อไปว่า ทีมงานใช้เวลากว่า ๓ เดือน คิดค้น ๒ เกมนี้ขึ้น พร้อมทดลองในหลายเวที เมื่อผลตอบรับดีจึงปรับปรุงให้เล่นง่าย สนุก และได้สาระมากขึ้นผู้ร่วมเสวนาจะทอยลูกเต๋าเดินตามเส้น หยิบการ์ดและบิงโก ส่วนเกมจิกซอว์จะนำกระดาษมาต่อให้เป็นรูปสี่เหลี่ยม ๖ ชิ้น โดยทั้ง ๒ เกมผนวกการเรียนรู้ความหมายและจัดทำ HIA ในแต่ละขั้นตอนตั้งแต่ ๐-๖

เป้าหมายที่สำคัญของกระบวนการ HIA คือการเรียนรู้ร่วมกันของสังคม และในทุกขั้นตอนเน้นกระบวนการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน โดยขั้นตอนที่ ๑ Public Screening พิจารณาร่วมกันว่าควรทำ HIA หรือไม่ ขั้นตอนที่ ๒ Public Scoping กำหนดขอบเขตและประเด็นที่จะทำการประเมินผลกระทบทางสุขภาพ ขั้นตอนที่ ๓ Assessing ศึกษาผลกระทบด้านสุขภาพตาขอบเขตม ประเด็น และแนวทางที่กำหนดไว้ ขั้นตอนที่ ๔ Public Review ทบทวนผลการศึกษา ขั้นตอนที่ ๕ Influencing ผลักดันข้อเสนอสู่กระบวนการตัดสินใจ ขั้นตอนที่ ๖ Public Monitoring and Evaluation ติดตามตรวจสอบว่านโยบาย แผนงาน หรือโครงการเป็นไปตามที่คาดการณ์หรือไม่ ส่งผลกระทบอย่างไรต่อสุขภาพ ขณะที่ วิเศษ สุจินพรัหม ที่ปรึกษาเครือข่ายรักศรีบัวบาน บ้านทุ่งยาว ต.ศรีบัวบาน อ.เมือง จ.ลำพูน ซึ่งร่วมเล่นเกมตั้งแต่ต้นจบเพื่อศึกษาเครื่องมือ HIA และจะนำกลับไปใช้ในพื้นที่ เนื่องจากกำลังมีโครงการสร้างโครงข่ายไฟฟ้าของ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ไม่ไกลจากชุมชน ซึ่งชาวบ้านเกรงว่าจะส่งผลกระทบ และกังขาว่าอาจมีโรงไฟฟ้าขยะตามมาด้วย เพราะ กฟผ. เตรียมซื้อที่ดินถึง ๑๘๐ ไร่ ขณะที่เจ้าหน้าที่ของ กฟผ. ไม่สามารถตอบข้อสงสัยของชาวบ้านได้ชัดเจน

“อาจจะไม่เข้าใจทั้งหมดในคราวเดียว แต่ชุมชนที่ต้องการนำไปใช้จะศึกษาเรียนรู้ต่อ และปรึกษาเจ้าของเครื่องมือ คือ สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) สะท้อนให้เห็นคุณค่าและความสำคัญที่ชุมชนมีให้กับการประเมินผลกระทบด้าน